W latach 1972-1973 likwidowano wydobycie węgla brunatnego z kopalń głębinowych „Kaławsk” i „Przyjaźń Narodów”. Pozostała tylko kopalnia głębinowo-odkrywkowa „Sieniawa” z wydobyciem 150-200 tys. Mg/rok. Zmniejszyła się też odpowiednio produkcja brykietów. Eksport węgla do NRD stanowił jeszcze do 1961 roku około 90% całkowitego wydobycia kopalni „Turów”. Począwszy od 1963 roku udział eksportu malał wraz z wzrastającym wydobyciem związanym z nowym kierunkiem zbytu do Elektrowni „Turów”.
Etap trzeci charakteryzuje się skokowym wzrostem wydobycia węgla: z 35,5 min Mg w 1981 roku do 73,3 min Mg w 1988 roku. W ciągu zaledwie siedmiu lat nowo zbudowana Kopalnia Węgla Brunatnego „Bełchatów” osiągnęła projektowaną zdolność wydobywczą, przyczyniając się w ten sposób do podwojenia wielkości wydobycia węgla. Oddanie do eksploatacji kopalni „Bełchatów” zapewniło konieczne dostawy węgla dla pobliskiej elektrowni „Bełchatów” o mocy 4320 MW, dzięki czemu wzrosła również dwukrotnie produkcja energia elektrycznej na węglu brunatnym. Obecnie przemysł węgla brunatnego dysponuje zdolnością wydobywczą około 75 min Mg/rok, co gwarantuje 35-40% udział węgla brunatnego w wytwarzonej energii elektrycznej. Utrzymująca się stabilność dostaw paliwa do elektrowni dowodzi także w perspektywie wieloletniej, że podsektor elektroenergii na węglu brunatnym zapewnia bezpieczeństwo energetyczne kraju.
W omawianym okresie 1981-2005 ustało wydobycie węgla z głębinowej kopalni „Sieniawa” (obecnie prowadzi eksploatację metodą odkrywkową). Zlikwidowana została również ostatnia brykietownia w Koninie. Obecnie tylko niewielkie ilości węgla sortowanego przeznacza się na zaopatrzenie miejscowej ludności i na zużycie własne kopalń.
2. Struktury organizacyjne przemysłu węgla brunatnego
Poniżej przedstawiono zmiany zachodzące w sposobie organizacji przemysłu węgla brunatnego w Polsce w latach 1945-2000 [92],
1945-1949 Resort: Ministerstwo Przemysłu i Handlu,
Centralny Zarząd Przemysłu Węglowego
1. Zjednoczenie Przemysłu Węgla Brunatnego
Utworzone 1 września 1945 roku na podstawie okólnika nr 73 Centralnego Zarządu Przemysłu Węglowego MPiH z dnia 4 września 1945 roku.
1950-1955 Resort: Ministerstwo Górnictwa
Zjednoczenie Przemysłu Węgla Brunatnego
1956-1975 Resort: Ministerstwo Górnictwa i Energetyki Zjednoczenie Przemysłu Węgla Brunatnego
1976-1982 Resort: Ministerstwo Energetyki i Energii Atomowej
2. Zjednoczenie Przemysłu Węgla Brunatnego i Elektrowni utworzone I kwietnia 1976 roku na podstawie uchwał}' nr 63/76 Rady Ministrów.
1982-1987 Resort: Ministerstwo Górnictwa i Energetyki
3. Zrzeszenie Przedsiębiorstw Przemysłu Węgla Brunatnego utworzone 1 września 1982 roku na podstawie uchwały nr 165/82 Rady Ministrów z dnia 2 sierpnia 1982 roku.
4. Polskie Górnictwo Węgla Brunatnego utworzone 1 lipca 1984 roku na podstawie zarządzenia nr 3 ministra górnictwa i energetyki z dnia 22 czerwca 1984 roku.
5. Ogólnokrajowa Gwarectwo Węgla Brunatnego utworzone 1 stycznia 1985 roku decyzją ministra górnictwa i energetyki.
1987-1990 Resort: Ministerstwo Przemysłu
6. Wspólnota Energetyki i Węgla Brunatnego utworzona w październiku 1987 roku na mocy ustawy z 23 października 1987 roku.
1990
30 września 1990 roku zlikwidowano, na mocy ustawy z dnia 24 lutego 1990 roku, Wspólnotę Energetyki Węgla Brunatnego. Kopalnie węgla brunatnego działają jako przedsiębiorstwa państwowe, dla których organem założycielskim jest minister przemysłu.
14