skanuj0014

: IIiv

i i

i

t I^W- ••

i... ^:;A‘ - '

III;

I

I

:.H I I'.'

lilii

»

Ii.

-IV ;

i i - ■ - ;■

IIv^:

III

«r

?śl=!

zarodka', wypukłe w kierunku grzbietowym,

■ ma odbicie w kształcie wszystkich wczesnych struktur podłużnych: c.owy nerwowej, struny grzbietowej, jelita pierwotnego, mezoriermy osiowej i pośredniej oraz skierowanych do-ogonowo ramion wewnątrzzarodkowej jamy ciaia. Wkrótce jednak krzywizna ta zaczyna się komplikować w odcinku głowowym dzięki wystąpieniu trzech zgięć wczesnego' układu nerwowego. Zgięcie karkowe i zgięcie śród-mó/gowia są wypukłe w kierunku grzbietowym, h poślednie zgięcie mostowe — w kierunku brzusznym.

Od strony brzusznej u czterotygodniowego zarodka widać, poczynając od przodu: bardzo wypukłe obrzmienie, powodowane przez pęcherzyk ptzudomózgowia, błonę gardłową, leżącą na dnie cktodermalnego zagłębienia (zatoka gębowa — stnmodeum), dużą wypukłość osierdziową, przyczep sznura pępowinowego, owalne zagłębienie błony stekowej i wreszcie brzuszną powierzchnię ogona. Ogólne ułożenie struktur w tym stadium można prześledzić- na szeregu poprzecznych przekrojów.

W zarodku znajdują się dwa zasadnicze rodzaje. tkanek - - nabłonkowa i mezerrehyma-tyczna. Tkanki nabłonkowe są zasadniczo uporządkowanymi warstwami komórek, 7 niewielką ilością substancji międzykomórkowej, pokrywającymi powieizchnie- i wyściełającymi różne jamy ciała zarodka. Do takich tkanek należy pierwotna ektoderma i większość struktur z Ttiej pochodzących, włączając w to wczesną płytkę nttrwow.ą, .oraz -pierwotna entoderma i większość jej pochodnych. Należą do nich ■ także wyściółkt jam i systemy przewodów, które rozwijają się z mezodermy, np. nabłonki wyścielające jamę ciała, jamy stawowe, układ naczyń krwionośnych i łimfatycznych, gonady, nerki i ich drogi wyprowadzające oraz ściany-istniejących przejściowo jam w somitach.

Tkanki mezenchymatyczne składają się z luźno ułożonych gwiaździstych, komórek, zawieszonych w substanejro konsystencji żelatynowej. Komórki tn mają amebowate kształty, aktywnie fagocytdją, a ich wypustki utrzymują bliski kontakt z komórkami sąsiednimi. Tkanki mezenchymatyczne pochodzą przede' wszystkim z mezodermy, ale mogą również pochodzić z innych listków zarodkowych, np. ekto-derma grzebienia nerwowego i entoderma-płytki przedstrunowej biorą udział w tworzeniu mezenchymy głowy. Komórki mezenchynya-tyczne są pluripotencjalne, tzn. m.oyą różnicować się w różne rodzaje komórek, włączając w to komórki nabłonkowe wyściółkt jam, pochodzenia mezodermolneyo.

Przekroje

Przekrój A. Pęcherzyk przód o mózgowia z jamą — późniejszą komorą trzecią, jest oddzielony „ ^ od leżącej nad nim ektodermy przez luźną me-t-i-O zcnchymę głowową. Z brzuszno-bocznych kątów pęcherzyka wyrastają kielichy oczne, które indukują powstanie płytki (plakody) soczewki w leżącej. nad nimi ekiodermie. W pobliżu kielicha ocznego widoczne są zagęszczenia mezenchymy, - przyszłe, mięśnie okoruchowu.

Przekrój 8. Pęcherzyk śródmózgowia, z jamą

—    pizyszlym wodociągiem mózgu, jest otoczony przez luźną mezenchynię głowową Struna'grzbietowa leży brzusznie od śródmózgowia, oddzielając go od spłaszczonej, wysłanej ontodermą, pierwotnej jamy gardłowej. Bacznie entoderma gardła pokryta jest przez zagęszczoną mezodermę bocznej płyty, która ciągnie się aż do leżącej nad nią ektodćrmy. W tej części bocznej płyty tnezodermalnej nie powstaje jama ciała; ta część mezodermy wraz z materiałem grzebieni nerwowych tworzy w brzuszno-bocznych ścianach gardła wygięte przegrody — łuki skrzelnwe. Pomiędzy kolejnymi tukami skrzełowymi zagłębienia'ektoder-malne i uwypuklenia entodermalne zbliżają się do siebie, tworząc odpowiednio szereg kieszonek skrzeiowych zewnętrznych i wewnętrznych. Zbudowana ze splarichnopteury brzuszna ścia ha (dno) wczesnego gardła jest jednocześnie sklepieniem pierwotnej jamy osierdzia, która w innych miejscach otoczona jest przez soma-tópieurę.

Przekrój C. Pęcherzyk tylomózgowia z jamą

—    przyszłą komorą czwartą, otoczony jest od strony grzbietowej przez .śeieniającą się płytkę pokrywową. Brzusznie od tytomózgówia leży struna grzbietowa, otoczona z boków przez mezodermslne somity. przechodzące bocznie w mezodermę pośrednią. Takie samo uioicnie cewy nerwowej, struny grzbietowej, somitów i mezodermy pośredniej spotyka się na wszystkich następnych poziomach tułowia. Ento-dermalna wyściófka jelita przedniego pokryte jest przez mezodermę splanchnopleury, która przechodzi w krezki grzbietową i brzuszną, i oddziela na tym poziomie dwie strony jamy ciała. Krezka brzuszna pochodzi z przegrody poprzecznej, przesuniętej brzusznie w stosunku do jelita -przedniego w trakcie formowania fałdu głowowego.

Przekrój D. Na poziomie pierwotnego pępka na krezce grzbietowej podwieszone jest jelito środkowe; z jego brzegu, leżącego naprzeciw przyczepu krezki, odchodzi przewód żółtkowo--jelitowy, który biegnie przez sznur pępowinowy i przechodzi w ostateczny pęcherzyk żółtkowy Wewnątrzzarodkowa jama ciaial łączy się z częścią pozazarodkowej jamy ciała, która przetrwała w zarodkowym końcu sznura pę_; powinowego i do której wchodzi, w czasie późniejszego rozwoju, fizjologiczna przepuklina pępkowa.    .

Przekrój £. -Jelito tylne jest podwieszone na prostej krezce grzbietowej. Jama ciała nie jest podzielona w linii środkowej. Po stroriie brzusznej widać przekrój Uchyłka pmocznf, biegnącego w kierunku ogonowego brzegu pępka.

Zarodek w wieku 4 tygodni

c

Jelito tylitu Dmoczrua

Kosfiiówko.j

Przewód    0’

pępowinowa

'    .Pićswód •

t" ■ Q-‘^f”^l”" zónkowo-jelnowy /■))'-•■ Jama ciafa

‘ Tętnica pępowinowa •‘‘Orrioęznta

Zarodek w wieku Ą ^ tyg.

PIERWOTNE OKOLICE JAMY CIAŁA

GŁÓWNE OKOLICE ENTODERMALNE e.f?. -. poza* a rod ko w 3 p.p. — kieszonki skrzeJowe J.b. — zawiązek pfuca st. - żołądek

ct.p. - grzbietowy zawiązek trzustki t.p.L - brzuszny zawiązek trzustki i ni,9, -pętla jelita środkowego all. - ornocznia •