skanuj0018

Model regulacji indywidualnego optymalnego poziomu stymulacji J. Terelaka zakłada, że bodźce fizyczne przepływają ze środowiska (1) do poszczególnych receptorów (2), w których zamieniane są one na sygnały¹, modyfikowane przez blok analizy wartości znaczeniowej bodźca (3). Na wzmocnienie lub osłabienie sygnału przechodzącego przez ten blok ma wpływ stosunek emocjonalny, doświadczenie, itp. Sygnał wychodzący z bloku (3) wraz z sygnałem wychodzącym z bloku stymulacji wewnętrznej (8) tworzy sygnał aktualnego poziomu stymulacji S, który z kolei wchodzi do bloku porównywania poziomów stymulacji (4). W bloku tym sygnał poziomu stymulacji S jest uśredniany oraz zapamiętany, a przekształcony sygnał S_p jest porównywany z sygnałem optymalnego poziomu stymulacji S_opl. Czas uśredniania jest stosunkowo krótki (np. poszczególne bodźce dźwiękowe po uśrednieniu stanowią muzykę o określonej wartości stymulacyjnej), natomiast czas przedłużania bodźca jest proporcjonalny do jego siły (np. zamruganie lampki kontrolnej, sygnalizującej awarię silnika jest dla pilota bodźcem o dużej sile stymulacyjnej, czyli długim czasie przedłużania). Funkcjonowanie bloku porównywania poziomów stymulacji przedstawia rycina 2.27.

Ryc. 2.27. Funkcjonowanie bloku porównywania poziomów stymulacji (4)

Sygnał błędu, czyli różnica pomiędzy przekształconym sygnałem poziomu stymulacji S_p a sygnałem optymalnego poziomu stymulacji Sopt, równy A S (A S = S_p ~ S_opt), przekazywany jest do bloku regulatora poziomu stymulacji (5).

W układzie istnieją trzy pętle sprzężenia zwrotnego, umożliwiające zmianę regulowanego sygnału S. Pętla główna jest wykorzystywana zarówno do zmniejszania, jak i do podnoszenia poziomu stymulacji S (zależnie od wartości A S), Pozostałe dwa tory, zaznaczone na rycinie liniami przerywanymi, -są torami pomocniczymi, wykorzystywanymi tylko przy niskim poziomie stymulacji.

Sygnał z regulatora (5) przekazywany jest torem głównym do bloku decyzyjno-wykonawczego (6). W wyniku oddziaływania bloku (6) na stymulatory zewnętrzne (1) następuje obniżenie lub podwyższenie poziomu stymulacji zewnętrznej (np. włączenie lub wyłączenie magnetofonu powoduje zmianę poziomu stymulacji dźwiękowej).

Wielkość sygnału płynącego z regulatora (5) do bloku decyzyjno-wykonawczego (6) wpływa jednocześnie na funkcjonowanie człowieka.

Przy braku możliwości podniesienia poziomu stymulacji torem głównym, uruchamiany jest tor pomocniczy. Sygnał biegnie wtedy z regulatora (5) do bloku aktywności automotorycznej (7), stąd wychodzi albo poprzez stymulatory zewnętrzne (1) do receptorów (2) (np. gwizdanie, głośne mówienie do siebie, itp.) albo wprost z bloku (7) do receptorów (2) (np. drapanie się po głowie, bębnienie palcami po stole itp.). W przypadku pierwszym następuje dostymulowanie nie tylko podmiotu regulacji, ale także osób znajdujących się w najbliższym sąsiedztwie. Jeśli tor pomocniczy nie wystarcza do uzyskania optymalnego poziomu stymulacji, bądź też korzystanie z tego toru nie jest możliwe (jak np. podczas eksperymentu w laboratorium), uruchomiony zostaje tor zapasowy do bloku stymulacji wewnętrznej (8).

Sygnały wychodzące z bloku stymulacji wewnętrznej sumowane są z sygnałami odbieranymi przez receptory i przekazywane do bloku (4). Blok stymulacji wewnętrznej odpowiada za zjawiska takie, jak halucynacje, a ściślej mówiąc za wszelkiego rodzaju zjawiska halucy-nopodobne.

Sygnał S_opt, doprowadzony do bloku (4), wytwarzany jest w regulatorze optymalnego poziomu stymulacji (9). Jest to regulator o charakterze całkująco-inercyjnym. Regulator uśrednia (całkuje) sygnał wejściowy P za dość długi czas i jednocześnie opóźnia sygnał, przy czym czas opóźnienia (inercji) jest również stosunkowo długi. Na przykład, ze względu na inercyjno-całkujący charakter regulatora, po kilkudniowej deprywacji percepcyjnej nie powinien ulegać zmianie indywi-

211

1

Przez „sygnały” rozumiemy bodźce o różnej modalności, które charakteryzują się określoną intensywnością (siłą), a także są nośnikiem określonej informacji.