skanuj0019

dualny optymalny poziom stymulacji osoby badanej, o czym świadczą między innymi dane literatury dotyczące tzw. efektów deprywacji. Zmiany optymalnego poziomu stymulacji można natomiast oczekiwać po względnie długim okresie, co wymaga jednak potwierdzenia empirycznego (Eliasz, 1981).

Ograniczeniami wielkości sygnału optymalnego poziomu stymulacji S_opt są: minimalny i maksymalny poziom stymulacji, charakterystyczne i względnie stale dla danej jednostki wielkości endogenne (Strelau, 1974).

Działanie bloku regulatora poziomu stymulacji przedstawiono na rycinie 2,28.

Sygnał P doprowadzony do regulatora (9) z bloku (4), jest wynikiem przetworzenia sygnału błędu A S oraz sygnałów przesyłanych trzema torami: do bloku (6) torem głównym Rt_g, do bloku (7) - torem pomocniczym R_tp, do bloku (8) - torem zapasowym R_u (patrz ryc. 2.27.). Możliwa jest zatem zmiana sygnału optymalnego poziomu S_opt nawet w przypadku, gdy w wyniku pracy toru pomocniczego i zapasowego sygnał błędu A S jest równy zeru.

Reasumując rozważania dotyczące własnego modelu wzajemnej regulacji poziomów stymulacji należy stwierdzić, że owa regulacja polega na dostosowywaniu środowiska (stymulatory zewnętrzne) do potrzeb człowieka (torami głównymi i pomocniczymi), adaptowaniu do stanu środowiska (pętla łącząca bloki 4, 5, 9) oraz na dostosowaniu człowieka do potrzeb wynikających z wcześniejszego stanu środowiska (tor zapasowy i część toru pomocniczego, omijająca środowiska). Bardziej szczegółowo model ten został omówiony w innej pracy (Terelak, Ruta, 1982).

Przegląd badań empirycznych dotyczących tzw. efektów psychologicznych deprywacji sensorycznej i percepcyjnej, ilustrujących zasadność przyjęcia zaproponowanego przez nas modelu przedstawiono w innych pracach (por. Terelak i in., 1978; Terelak, 1982).

Mimo że przedstawiona w niniejszej książce analiza funkcjonowania człowieka dotyczy głównie sytuacji charakteryzującej się ograniczoną stymulacją, wydaje się, że opierając się na zaproponowanym własnym modelu teoretycznym można używać sformułowania „wzajemna regulacja poziomów stymulacji”¹, zaś mechanizm stymulacyjny traktować jako jeden z ważnych mechanizmów regulacyjnych zachowania adaptacyjnego człowieka.

2.4. SOCJOLOGICZNE CZYNNIKI STRESU

Fakt, że „człowiek jest istotą społeczną” nie podlega dyskusji. Dyskusję budzi jednak rozumienie zakresu tego, co w człowieku indywidualne, i co społeczne, oraz zachodzące relacje. Przyjmując założenie, że człowiek jest częścią systemu społecznego, należy określić zasięg tego systemu z punktu widzenia stawianych jego członkom wymagań i celów grupowych. Konsekwencją tego są przecież określone działania i interakcje członków systemu. Każdy system społeczny obejmuje przynajmniej trzy aspekty środowiska: otoczenie przyrodnicze (położenie geograficzne, klimat, itp.), otoczenie kulturowe (normy, wartości i cele całego społeczeństwa) oraz otoczenie technologiczne (stan wiedzy i narzędzi pracy).

213

1

W rozważaniach naszych pominęliśmy problem różnic indywidualnych w tzw. zapotrzebowaniu na stymulację oraz leżący u podstaw tych różnic hipotetyczny „mechanizm wzmocnienia vs. tłumienia stymulacji”, gdyż jest to przedmiotem dostępnych publikacji (por. Strelau, Eliasz, 1981).