skanuj0028

od osoby badanej biurkiem nie jest właściwym rozwiązaniem, nadaje bowiem badaniu od razu charakter urzędowy, narzuca dystans.

Byłoby dobrze, gdyby biegły dysponował bardzo dobrą pamięcią i nie musiał robić dokładnych notatek. Najlepiej, gdyby w trakcie całego badania prowadził rozmowę bez żadnych notatek. Często nie jest to jednak możliwe, albowiem zakres zdobywanych informacji jest duży, ważne są oryginalne i w pełnym brzmieniu wypowiedzi osoby badanej. Jeżeli zatem biegły musi robić notatki, to powinien przynajmniej dysponować jakąś techniką skrótów, kodów czy stenografii. Notatki robiłby zatem niekiedy, lakoniczne i w całym badaniu dominowałaby atmosfera rozmowy. W wielu przypadkach dokładne zapisywanie wszystkiego, co mówi osoba badana, stwarza w niej pewne bariery, niechęć do ujawnienia ważnych informacji, kojarzy się również z poprzednimi czynnościami w postępowaniu śledczym. Badanie, w którym dominuje rozmowa, tworzy w sposób naturalny bliższy kontakt.

Jakkolwiek badanie sądowo-seksuologiczne nie ma charakteru więzi terapeutycznej, jest to jednak kontakt lekarza z osobą badaną i dlatego pewne cechy charakterystyczne dla kontaktu terapeutycznego i w tego typu badaniu są konieczne: życzliwość, cierpliwość, stwarzanie odpowiedniego klimatu bezpieczeństwa i ciepła, traktowanie osoby badanej jako partnera dialogu. Ważne jest również dystansowanie się od tzw. pierwszego wrażenia, które w psychologii jest oceniane jako szczególnie istotne w spotkaniu międzyludzkim. Wiele badanych , osób nie wzbudza pozytywnego pierwszego wrażenia, albowiem ich zachowanie obronne, a często i wygląd wręcz prowokują do niechęci. Należy jednak mieć na względzie specyfikę tego spotkania biegłego z osobą badaną, która przecież czuje się zagrożona, często zalękniona, nieufna. Biegły, znając psychologiczne uwarunkowania pierwszego wrażenia, powinien umieć zachować odpowiedni dystans w stosunku do niego.

W trakcie przeprowadzania badań seksuologicznych osoba badana często ujawnia postawy obronne: odmawia udzielania odpowiedzi lub udziela odpowiedzi lakonicznych czy wymijających, nie chce poddać się testom projekcyjnym, rozebrać się do badania somatycznego itp. Ważne jest zatem stworżenie takiej atmosfery, aby tego rodzaju postawy obronne były minimalne lub neutralizowane. W trakcie własnej wieloletniej pracy jedynie kilka razy zdarzyło mi się spotkać z trwałą, uporczywą postawą obronną utrudniającą przebieg badania. Nacisk, pośpieszanie, reagowanie przez biegłego niechęcią czy agresją mogą nawet uniemożliwić badanie. Niekiedy zdarza się, iż osoba badana ujawnia wręcz agresję wobec biegłego, najczęściej jest to wyrazem lęku, mechanizmu obronnego. Do biegłego należy rozładowanie takiej sytuacji poprzez użycie odpowiednich technik werbalnych i niewerbalnych. Są one opisane w publikacjach z zakresu psychoterapii i psychologii. W trakcie badania biegły rejestruje różne werbalne i niewerbalne zachowania osoby badanej, które również powinny zostać opisane w jego opinii. Zachowania te mają znaczenie diagnostyczne, dostarczają bowiem wielu informacji o osobowości badanego, jego reakcjach wobec konkretnych sygnałów, pytań.

Wachlarz zachowań osoby badanej obejmuje wiele sygnałów. Postawa może być wyprostowana, przygarbiona, skurczona, przeciętna. Może zatem wyrażać pewność siebie, wyzwanie, lęk, nieśmiałość itp. Chód może być pewny, szybki, powolny, drobny, niepewny, chwiejny itp. Może on wynikać ze stanu zdrowia (np. zaburzenia neurologiczne), może być również wyrazem konkretnego stanu psychicznego, np. lęku. Ważny jest dla obserwatora sposób siedzenia osoby badanej i np. sztywny sposób siedzenia może ujawniać dystans wobec badającego,* siedzenie „skokowe”, jakby w każdej chwili osojpa badana chciała się podnieść, męże wyrażać postawę obronną czy agresywną. Siedzenie wygodne, „rozwalone” może ujawniać pewność siebie, poczucie przewagi „i tak nic nie można mi udowodnić”. Niektóre osoby siedzą ze skrzyżowanymi rękoma, co może sygnalizować duży poziom samokontroli i dystans. Inne siedzą wygodnie, sygnalizując otwarcie, ufność. Pozycja, w jakiej siedzi badany, często zmienia się w trakcie badania i ważne jest rejestrowanie tego w powiązaniu z przebiegiem badania.

Ważna jest również mimika osoby badanej. Patrzenie wprost w oczy może być wyrazem zaufania, poczucia bezpieczeństwa, ale i agresji, wyzwania. Unikanie patrzenia wprost, „uciekanie spojrzenia” może świadczyć o kłamliwości, braku zaufania, poczuciu wstydu. Patrzenie w dół bez podnoszenia oczu może być wyrazem poczucia winy, ale i lęku, braku zaufania. Mimika zatem jest źródłem wielu istotnych informacji, ale jej interpretacja nie zawsze jest łatwa, ma ona bowiem wiele znaczeń i należy poznać „klucz” reakcji mimicznych danej osoby.

Wiele podobnych znaczeń wyrażają również inne zachowania osoby badanej: głos (krzykliwy, przeciętny, cichy, szept.....),

dykcja (wyraźna, mruczenie, jąkanie...), mowa (płynna, gadatliwość, milczenie, niepewna...), uwaga (rozproszona, wysiłkowa, roztargniona, przerywana...), emocje towarzyszące (śmiech, uśmiech, lęk, płacz, żarty, bez wyrazu...), współpraca z biegłym (zainteresowanie, niepewność, ostrożność, zaczepność, znudzenie, odmowa, entuzjazm, manipulowanie...).

Również ujawniana postawa badanego wobec biegłego kryje

8—Seksuologia... 113