skanuj0030

irygacyjne, rośliny uprawne itp.). Problem dotyczy więc rzeczy-zjawisk-procesów w aspekcie historii kultury.

Sposoby podchodzenia do pozostałości po przeszłości ujęte zostały w ramy dwóch modeli (L. Patrik, 1985, która nie ujmowała ich jako sprzecznych) - a) modelu .fizycznego” (paleontologiczny - źródło ujmowane jest jako skamielina typu przyrodniczego, którą należy określić pod względem cech rodzajowych, typologicznych, gatunkowych, a także w czasie i przestrzeni) i b) modelu „tekstualnegó” (znaczeniowy - źródło jako nośnik informacji kulturowych, zawierające w sobie materialne znaki dawnych symboli i pojęć, które mogą stać się źródłem informacji. Źródło stanowi nośnik informacji, które jawią się jako oczywiste jak i potencjalne, które archeolog z niego wydobywa; w źródle odczytuje się cechy świadczące o wytwórcy i użytkowniku, o konwencjach, preferencjach kulturowych.

Archeologia przez długi czas uważała swoje źródła jako twardą podstawę wiedzy, a więc paleontologicznie, bowiem wierzono, że to czym dysponuje archeolog to rzeczywiste źródło, skąd wypływa prawda. Nawet jeśli zdawano sobie sprawę z tego, że dotarcie do prawdy nie jest proste i że potrzebne są pewne procedury badawcze by to uczynić, to utarło się przeświadczenie, że źródło ma szczególny status - jest nośnikiem prawdy. Zaczęto je uważać za bardziej prawdziwe, autentyczne, niż wszelką narrację historyczną. W taki sposób powstał nut źródła archeologicznego, historycznego. Mit źródła wiązał się jednocześnie z mitem nauki obiektywnej. Archeologia tradycyjna, wczesnopozytywistyczna widziała główny swój cel w ustalaniu faktów kulturowych (historycznych) i na ich podstawie odtwarzanie życia społeczności pradziejowych. Źródła pełniły w tym rolę podstawową. Stawały się bazą wszelkich sądów o przeszłości. Obraz przeszłości powstawał z ich materii, jako jedynie prawdziwej osnowy tego obrazu. Należy określić cechy źródła „rodzajowe”, „gatunkowe”, typologiczne, umiejscowić w czasie i przestrzeni. Konfiguracje przestrzenne źródeł, które archeolog odkrywa traktowane są jako materialna reprezentacja i zapis przeszłości. Dlatego pytano, jaka to kultura i poszukiwano klucza w artefaktach do rozpoznania konkretnej kultury (określanej jako kultura archeologiczna) rozumianej jako reprezentacja realnej grupy społecznej( por. D. Minta-Tworzowska 2001, s. 54). Ta perspektywa to naiwny realizm zdroworozsądkowy (O. Montelius, J. Kostrzewski).

Archeologia procesualna wprowadza systemowe rozumienie kultury. Skupia się na procesach jako swego rodzaju zdarzeniach. L. Binford, archeolog procesualny stawia sobie za cel identyfikację i rozpoznanie procesów z przeszłości jako zbiorów zdarzeń następujących po sobie (Binford). Archeologia procesualna traktuje źródło jako statyczny, fizyczny przedmiot -artefakt, który w bierny sposób świadczy o jego funkcjonalnym użytkowaniu w ramach dynamicznego systemu kultury i dzięki temu odwzorowuje przeszłość społeczno-kulturową, w

3