skanuj0138

IIII i||_;||;ij|j||||| ilSljlPsjilllliiii^    jlljjyiijlliilyliliJijliJlijl    illi illl.l;i illiyiiiliiiili.iiliilillll iiiiil;lil:llliiMH:li- iJJI. frli i,i-U :IUM,ilkliij;i'.............    ...............^{;... 1iL 1! 1} ll!'^!i l:'^{ij ll: J}

1! I

275

(hi sposób preparat przed zmiażdżeniem, a obiektyw przed zarysowaniem. Na-»lvpiiie zmieniając położenie kondensora dobieramy najkorzystniejsze oświe-

Aby wyznaczyć powiększenie obiektywu 10x, nastawiamy mikroskop na in.li v obraz skali dzielonej na 0,1 mm, zdejmujemy okular i zastępujemy go matową szybką. Widzimy na szybce rzeczywisty, powiększony, odwrócony obraz skali. Przykładamy do niego podziałkę milimetrową i liczymy ilość mm (a) oglądanych wprost, przypadających na pewną ilość (b) dziesiętnych części mm obrazu na matówce. Powiększenie dawane przez obiektyw:

'-skala

-podziałka

Rys.4. Powstawanie obrazu w okularze Huyghensa

b • 0,1 mm

f ti <1 a nie 2

1'miiiary wymiarów małych obiektów (średnicy wewnętrznej kapilary, linlmcy drucika i włosa).

Im pomiarów długości małych przedmiotów oglądanych przez mikroskop ■' i możnych powiększeniach służy okular mikrometryczny. Jest to zwykły llkiul.ii Huygensa (rys.4) zaopatrzony w skalę. Okular ten składa się z dwóch Roi .''•wek płasko-wypukłych ój i S₂ o różnych ogniskowych. Umieszczony jtitii w takiej odległości od obiektywu, aby obraz rzeczywisty AB przedmiotu liłiylworzony przez obiektyw wypadł między soczewkami. Obraz ten jest I jnijii ilmiotem urojonym dla pierwszej soczewki okularu ój, która wytwarza obli lit' i .-oczywisty A' B' między soczewkami. Obraz ten jest przedmiotem dla S|(||t|.'₁n'l soczewki okularu S₂, która działa jak lupa.

Wewnątrz okularu, w płaszczyźnie obrazu A‘B’ umieszczona jest płytka NI'In ia ze skalą milimetrową. W tej samej płaszczyźnie znajduje się też druga iljlllyiki z krzyżem o ramionach do siebie prostopadłych i zaznaczoną dwu-kąta prostego, równoległa do kresek podziałki skali milimetrowej. (Hlylk.i la daje się przesuwać równolegle za pomocą śruby mikrometrycznej o

głowicy podzielonej na 100 części. Położenie środka krzyża odczytujemy z błędem mniejszym od 0,01 mm.

Skalę okularową należy wywzorcować, tzn. dowiedzieć się ilu milimetrom oglądanego przedmiotu odpowiada jedna działka tej skali. Do wzorcowania użyjemy skali „obiektywowej”: 1 mm dzielony na 100 części. Umieszczamy tę skalę na stoliku mikroskopu i po uzyskaniu ostrego obrazu liczymy, ile działek skali „okularowej” przypada na możliwie dużą liczbę dzidek skali „obiektywowej”. Stąd obliczamy „wartość” jednej działki. Tak wywzorcowany przyrząd pozwala już na pomiar. Liczymy ilość działek skali okularowej przypadającą na badaną długość i mnożymy ją przez „wartość” działki.

Uwaga: Ustawienie wzorcowej skali obiektywowej w polu widzenia okularu wygodnie jest najpierw przeprowadzić dla obiektywu o małym powiększeniu. Następnie uważając, aby nie zmienić jej położenia na stoliku, zmieniamy obiektyw i ustawiamy tubus na ostre widzenie obrazu.

Umieszczamy na stoliku obserwacyjnym mikroskopu kapilarę, drucik lub włos i dobierając odpowiednie powiększenie obiektywu (zwykle 10x lub 40x) mierzymy trzykrotnie ich średnice zapisując wynik w działkach skali okularowej, a następnie przeliczając na jednostki długości.