Skan
3

Szkice

Balbus „Zagłada gaainków'

cii. -Nic^- ułaskawiliśmy" - poza bardzo szczególnymi (i „nienaturalnymi licznokiami - żadnej z tych form.    i ,_clWij

Nic trzeba jednak wielkiej pmfliMiwoSci, aby dostrzec, jak berdzo byłaay ^'-^jiisnedrajo(rzeczza r.aturalb tyczna metafora myląca, jsiyby ją potraktować prostodusznie. \<?prswdzjj '''• - o_alUnki zanikają.

) Oki _ j. _f rS,_nijs^!'j więcpocme en f>mc, ale jednak porW, „wiersz".; wite, j r.isjako „mowa roz-wiązuna"), ule jednak ..wiersz* (czyli „mi

„wietsz wolny* „mowa wiązano*); zatem rśtntydramatycznie" beadialO£Owa),ale jednak »dia-alc gatunki powstają i trwają. Ciągle, z każdym nowym

zarówno ballady i romanse, jak kondory i bizony są „gatunkami martwymi", jj* J_tWCfc0, j w każdym nowym utworze. Odnosi się wrażenie, że nie or.e mają kłopot „nie redzą" nowych indywiduów swojego gatunku, ale w odniesieniu do świu; ‘...;_asny:ni bezgatunkowymi (a więc jakby z nieprawego loża) narodzinami. I nie naturalnego-htt mniej gatunków, tym mniejsza różnorodność zjawisk; w odoics|| !'.j. _(| j..j_c -autor. Kłopot należy dopiero do (profesjonalnych) odbiorców. połonin ćoświalu literatury-akurat na odwrót. Im mniej ka;Cgorialtzaciig3tunkovĄ_C| _(tvnii ..^je to umieścić", „jak to czytać", w ostateczności więc; „jak zakrytym większe bojpictwo indywidualnych form życia. „Zagłada gatunków" ozn| fi^ać"? A zatem przede wszystkim jest kłopotem badaczy literatury, cza laby Więc tylko zdjęcie z literatury siatki taksonomicznej, krępującej niej    gdacze literatury zaś (i jaksądzę, wspomniany Blanchot do nich należy) radzą

tekstowym indywiduom oraz procesom twórczym. Wyzwolenie - nic zubożenie.    ostateczności z tym kłopotem tak, że w najbardziej skrajnych przypadkach

To dla teoretyka i historyka literatury powinno być oczywistością. .1 cwokują _sk|_0nilj _Sil przyznać kwalifikacje gatunkowe (a zatem kategorialne) nawet poje-naturaiisiyczną metaforę tytuł niniejszego artykułu - zgolą bałamutny. Slyor j_vliczcmu utworowi,, o ile utwór tc.n pozwala na wyruzisty opis swojej struktury zc-książka BlanchOUi ?. 1959 r.^! zdaje się stawiać tę sprawę zupełnie jasno. Mówi; biotycznej, o ile piczcnruje się jako taka struktura, jako „archetcksl", choćby o likwidacji gatunków w europejskiej literaturze nowożytnej (potomantyczn Udanym momencie nic posiadał flcszczej kolejnych powieleń, nic wyprodukował przynajmniej), pokazuje badacz, jak ż y w e dzida literackie rozrywają sieci uf _s(rujiiuralnci serii.

sonomiipenuloKiczuych, jaksięz nich wymykają. Jest to proces dobrze znany id obstawanie przy takim stanowisku nie jest żadna teoretyczną ekstrawagancja brze już wielokroć opisany". Zjawisko gatunków „mieszanych*, „krzyżowanie sj _s|Xłsi-nowoczcsnaści". „Każdy utwór poetyckitogatunek sani dla siebie" -powia-garunków", „gatunki synkrctyczne”, powstawanie gatunków nowych w sfcr&e jeszcze F- Schlcgcl (w Ilozttwicack opoezj:'), a minio to przecież galunkowośc

z oczu genologicznej tradycji, koncepcja -sylwiczności* sformułowana |)rz« „icpotównywalne. Dziś żrtaczyć to może tylko tyle, że posługując się pojęciem ga-R. Nycza¹.    '■ mnkii w odniesieniu do pojedynczego utworu i niekoniecznie zadając przy tym py-

Żadnego przeglądu nowszych genologioznycb teorii przedstawiać tutaj «l>, _(ar,i.,, cr> len „gatunek" reprezentuje, do jakiej klasy należy-wyjawiamy e j d c • wiście r.ie zamierzam. Sam tylko ich rejestr byłby ogromny⁶. Ale we wszystkie tycza y o ś r o d e U jeBO formy artystycznej, a więc - licz względu na to, czy jego rodzaju współczesnych koncepcjach chodzi w istocie <:• 10 samu: o skonstrl j«_t ;<_tcó lenomcitologicm, czy nic - ptze prowadzamy swoistą „redukcję fononie-cwanie nowej - chuć i możliwie elastycznej - siarki taksonomicznej, której zasm (..ołagiczitą* choćby i najbardziej niepowtarzalnego, -nicklasyfikowalncgo” zjawi-sowanic opisowe-wyjnśtliającc r.ia jeden cel podstawowy; wydobyć k a t c g ^ artystycznego.

riairią istotę pojedynczego zjawiska, uwzględniając możliwie liberalni    W tym duebu-jak sądzę-można rozumieć znaną tezę J.Łotmana, iż. każdy po-

szeroką „szarą strefę" mniej lub bardziej nieprzewidywalnych wariantów, ale w| sazególoy utwór literacki, realizując pewną wiązkę kodów artystycznych tradycji ri a litów katcgorialnych jednak. Więc noureau reman, a nawet nnli-nman. ale ia (* językiem naturalnym jako bazą ich urzeczywistnienia na czele) - jednocześnie

^3l M. Itlsr.rfiol fryre u iwnr, Rjfis 1939.

A- w Polsce cczywUcie gl. S. Skwflrczyóski will UMiiiŁ swepo    do naii ki o ftsw.wsr.

*0

rs

Risisaj .'iii-rai.tó. 6V-i!ai /wófrncpto stnaicgii, Warszawa 19S5. /.eb. t.'.kże iwl. I. Opacki Gesotogui a kifioęKzwdiutazkii:kaxL’£ty, „Zagadnienia Rodzajów LiterŁCkidi" 1959 z.' oraz KnyJouitme sit .'v-sr..'.;i .ęsKa.wteyi-A iito >a>vsmus'iifc i-uwJutji fxxap, ,.?t mięi r.ik Literacki"

R, Nycz Sylwy uupclaxine. Prsbkm ftmiyi-sAgii kŁcii (1984], wv<I- 2, Kraków 1996.

^,v' Zob, chociażby: 11. MarkiewiczGtóonr,«wilnny wirokyo!i:<r,vw?zc [wyd. VI), Krakćrw IW.*; bibltCErtlia dc ro»lz. Rodsajz i gahtnki IhcuKkit, s. 179-185.

„naucza^-* w procesie lektury swego własnego niepowtarzalnego kodu, projektuje swoją własną i sobie tylko właści wą laiigue®. Jerzy Kwiatkowski (wyliit ny iutcrpie tato:, i bynajmniej nie teoretyk, literatury), omawiając w 1967 roku ostatnie wów czas dokonania poetyckie Wisławy Szymborskiej, zauważył, że „każdy niemal

wiersz oparty jest tu na odmiennej za.sadzic, powojuje do życia osobna pi tykę

Cyt. za: }.;ir.|::uk; .YtaitizzIturi:liienUsiy, Watswws 11166,s. 39.

^K' żkł>. J. fcoimno Ssmhsum ckudo&moif/iweo istoto, Atinfawi 3970, s. 92-98.

J- Kwiatkewski Renw/u{\'&txky, V/arasjw'j 1969, s.9? c.nz tenże:fhsrrfnumwdo W. Szymfcoiska/teęr, Knaim t%^-IX s. S-!>.

n