Socjologia Kosi�skiego (18)

świadczących o głównych nurtach badawczych polskiego środowiska socjologicznego.

Współcześni badacze w wielu przypadkach podtrzymują tradycję polskiej socjologii. W jej dziejach, zwłaszcza w okresie międzywojennym silniej zaznaczyły się, oprócz rozważań teoretyczno-metodologicznych, badania nad społecznością wiejską i jej kulturą, warunkami życiowymi niższych warstw i klas społecznych, socjalizacją i wychowaniem, problematyką miast itp. Te nurty badawcze reprezentowane są we współczesnych badaniach, ale nie tylko one, pojawiły się bowiem zupełnie nowe i to jako pierwszoplanowe.

Dla każdej nauki, a dla empirycznej szczególnie, ważne są badania teoretyczno-metodologiczne. Badania takie są przeważnie podejmowane w łódzko-warszawskim ośrodku socjologicznym (Zygmunt Gostkowski, Jan i Krystyna Lutyńscy, Stefan Nowak, Jan Szczepański, Jerzy J. Wiatr), katowickim (Władysław Jacher) oraz w krakowskim (Piotr Sztompka) i poznańskim (Stanisław Kozyr-Kowalski).

Najsilniej rozwiniętym kierunkiem badawczym socjologii polskiej w ostatnich dziesięcioleciach są badania związane z intensywną industrializacją kraju. Dotyczą one społecznych konsekwencji uprzemysłowienia (Władysław Markiewicz, Jan Szczepański), funkcjonowania przedsiębiorstw przemysłowych (Józef Bugiel, Kazimierz Doktór, Franciszek Krzy-kała, Jolanta Kulpińska, Anna Preiss), procesu pracy i zawodów (Stanisław Czajka, Danuta Dobrowolska, Stefania Dzięcielska-Machnikowska, Adam Sarapata. Janusz Sztumski) oraz adaptacji społeczno-zawodowej młodych robotników (Maria Jarosińska) i klasy robotniczej (Jan Malanowski, Wanda Mrozek, Augustyn Wajda, Stanisław Widerszpil). Literatura socjologiczna dotycząca tego kręgu tematycznego jest stosunkowo bogata.

W ostatnich dziesięcioleciach społeczeństwo polskie przekształciło się z rolniczo-przemysłowego w przemysłowo-rolnicze, ale dawny nurt badań socjologicznych nad wsią jest podtrzymywany jako jeden z główniejszych. Do wiodących problemów należą tu badania nad innowacjami w rolnictwie (Bogusław Gałęski, Wacław Makarczyk, Jan Turowski), aktywnością chłopów i społeczności wioskowych (Dyzma Gałaj, Franciszek Mleczko, Zbigniew Wierzbicki), społeczną rolą kobiety wiejskiej i ludzi starych na wsi (Henryk Bednarski, Brunon Synak, Barbara Tryfan) oraz młodym pokoleniem wsi (Józef Chałasiński, Bronisław Gołębiowski).

Bardzo istotną problematykę badań socjologicznych stanowią badania dotyczące struktury społecznej, które w okresie międzywojennym prowadził głównie Instytut Spraw Społecznych, a obecnie realizuje je przede wszystkim ośrodek warszawski (Kazimierz Słomczyński, Włodzimierz Wesołowski, Stanisław Widerszpil). Ten nurt badawczy jest ściśle powiązany z większością wyróżnionych tu grup tematycznych.

Trwałym kierunkiem badań socjologicznych, podobnie jak i powyższe,

są badania nad kulturą. Obejmują one wątki teoretyczne, wpływ kultury na życie społeczne, zwłaszcza kultury masowej oraz zagadnienie aktywności kulturalnej (Antonina Kłoskowska, Krzysztof Kwaśniewski, Kazimierz Żygulski). Z zagadnieniem kultury bezpośrednio wiążą się rozwijane ostatnio w ośrodku warszawskim badania nad stylami życia (Andrzej Siciński).

Czołową pozycję w socjologii polskiej okresu międzywojennego zajmowała problematyka socjalizacji i wychowania młodego pokolenia. Obecnie jest ona kontynuowana, choć nie należy do wiodących. Kwestie z tej dziedziny podejmowano ostatnio w ośrodku krakowskim (Jan Jer-schina), poznańskim (Stanisław Kowalski) oraz toruńskim (Włodzimierz Wincławski) i warszawskim (Władysław Adamski, Mikołaj Kozakiewicz, Krzysztof Przecławski, Wiesław Wiśniewski). Z tą grupą tematyczną spokrewnione są badania nad zawodem nauczyciela (Jan Woskowśki) i absolwentami różnych typów szkół.

Nowy krąg tematyczny w powojennej socjologii polskiej stanowią badania dotyczące organizacji, zarządzania i kierowania, które realizuje głównie ośrodek warszawski (Kazimierz Doktór, Witold Morawski, Jadwiga Staniszkis). Mają one, podobnie jak i badania z dziedziny planowania społecznego (Winiejusz Narojek, Zbigniew Sufin), duże znaczenie aplikacyjne w reformowanej gospodarce i administracji państwowej.

W ostatnich dziesięcioleciach dobrze rozwinęły się badania nad różnymi aspektami urbanizacji i funkcjonowania miast (Bohdan Jałowiecki, Piotr Kryczka, Włodzimierz Mirowski, Stefan Nowakowski, Wacław Piotrowski, Paweł Rybicki, Jan Turowski, Aleksander Wallis, Janusz Ziółkowski). Socjologiczne analizy miasta obejmują też zagadnienia ruralizacji (Andrzej Sadowski) i planowania urbanistycznego.

We współczesnej socjologii polskiej szeroki nurt stanowią badania nad rodziną i jej typami oraz powiązaniami z rolą zawodową ich głównych żywicieli. Znaczną częścią tych badań od ponad dziesięciu lat kieruje w Instytucie Socjologii UAM w Poznaniu Zbigniew Tyszka. Badania nad małżeństwem i rodziną od dawna realizuje wielu socjologów (Franciszek Adamski, Leon Dyczewski, Ludwik Janiszewski, Maria Jarosz, Danuta Markowska, Jerzy Piotrowski) reprezentujących różne ośrodki naukowe.

Znacznym dorobkiem teoretycznym i empirycznym legitymuje się polska socjologia prawa, którą w latach międzywojennych zapoczątkował L. Petrażycki. Współcześnie badania z tego zakresu prowadzą socjologowie i teoretycy prawa z ośrodka krakcwsko-katowickiego (Maria Borucka--Arctowa, Krzysztof Pałecki, Jacek Wódz), poznańskiego (Zygmunt Ziembiński) i warszawskiego (Jacek Kurczewski, Adam Podgórecki).

Od dawna są prowadzone badania socjologiczne nad życiem religijnym i parafią. Spory dorobek w tej dziedzinie mają socjologowie z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (ks. Józef Majka, ks. Franciszek Mi-

47