So�tyk Stefan3

434

SOŁTYK STEFAN

przed zarzutem zbyt małych nakładów na szkolnictwo mniejszościowe; w tym ostatnim punkcie polemizowali z S-iem Izaak Grunbaum i Noe Pryłucki.

Po utworzeniu Obozu Wielkiej Polski (grudzień 1926) był S. jego oboźnym na woj. radomskie, a w r. 1928 został prezesem powiatowego zarządu Stronnictwa Narodowego; był też prezesem honorowym Związku Hallerczyków w Radomiu. W marcu 1928 startował w wyborach sejmowych z listy Komitetu Katolicko-Narodowego, lecz nie uzyskał mandatu. Liczne konfiskaty i rosnące zadłużenie zmusiły go do zamknięcia w r. 1930 „Słowa” (ostatni numer z 21 XI skonfiskowany). Dn. 23 X1 1930 został wybrany do Senatu (kadencja 1930—5). Represje wobec szkoły S-a (obniżenie kategorii przez Kuratorium) spowodowały, że poczuł się zmuszony do rezygnacji z jej kierowania w r. 1931. W Senacie był członkiem Klubu Narodowego i krytykował z pozycji swego stronnictwa politykę oświatową sanacji. Przemawiając kilkakrotnie (5IX 1931 w sprawie noweli do ustawy o kwalifikacjach zawodowych nauczycieli, 11 II 1932 w dyskusji nad ustawą o ustroju szkolnictwa, 1 III 1935 w dyskusji nad preliminarzem budżetowym Min. WRiOP), polemizował z programem «wychowa-nia państwowego)), piętnował upolitycznienie szkoły i zawodu nauczycielskiego, zarzucał władzom popieranie walki z religią i utrudnianie młodzieży wiejskiej dostępu do szkół. Był członkiem senackich Komisji Spraw Wojskowych oraz Oświaty i Kultury. W styczniu 1934 przystąpił do wydawania w Radomiu nowego organu endecji — „Gazety Radomskiej”. Mimo zakulisowych nacisków lokalnych władz dążących do zablokowania tej inicjatywy już na początku (aż pięć drukarni wycofało się kolejno z umowy, sprawa stała się przedmiotem interpelacji w Sejmie, a w czerwcu cała redakcja została aresztowana), S. wydawał ją — z przerwami (czerwiec—listopad 1934, maj 1935—październik 1937) wywołanymi konfiskatami i procesami prasowymi — do wybuchu drugiej wojny światowej. W tym czasie uzyskał od Julii Więckowskiej darowiznę majątku Brześce w po w. kozienickim na cele szkolne i, wygrawszy proces o unieważnienie zapisu inspirowany przez władze, zarządzał nim od r. 1934. W styczniu 1935 wystąpił z listem otwartym do starosty radomskiego Adolfa Klotza, skarżąc się na nieustanne represje policyjne wobec działaczy endeckich.

Po zajęciu Radomia przez Niemców, 4 X 1939 udał się S. do władz okupacyjnych, by uzyskać zgodę na prowadzenie szkoły. Aresztowany przez Gestapo jako zakładnik był więziony kolejno w: Radomiu, Łodzi, Poznaniu, Głogowie i Berlinie, a następnie w obozach koncentracyjnych: Sach-senhausen-Oranienburg, Flossenburg, Buchen-wald i Dachau. W kilka dni po wyzwoleniu zmarł z wycieńczenia 7 V 1945 w szpitalu amerykańskim w Dachau.

S. był od czerwca 1908 żonaty z Ireną z Jot-kiewiczów; miał z nią dwóch synów: Tadeusza (ur. 30 VIII 1909), inżyniera mechanika, konstruktora samolotów, specjalistę z zakresu automatyki okrętów, profesora nadzwycz. w Przemysłowym Inst. Automatyki i Pomiarów, oraz Witolda (ur. 1915), inżyniera-mechanika.

Fot. zbiorowe z r. 1901 (tableau maturalne) w AP w Radomiu i z r. 1921 (uroczystość uchwalenia konstytucji) w: „Tyg. Ilustr.” 1918 nr 18, 1921 nr 13, oraz z 1. dwudziestych i z r. 1932, w: Arch. Dok. Mechanicznej w W., sygn. IKC A 787, IKC A 1070; — Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, Red. J. J. Majchrow-ski, W. 1994 (fot.); M ościcki—Dzwonkowski, Parlament RP 1919—27; Rzepeccy, Sejm i Senat 1922—7; Rzepecki, Sejm 1919; Senatorowie w latach II wojny światowej. Zamordowani, zaginieni, zmarli, W. 1998 (fot.); Znani i nieznani ziemi radomskiej. Radom 1990 III (W. Macherzyński); Księga bólu i pamięci. Więźniowie hitlerowskich obozów koncentracyjnych z dystryktu radomskiego w latach 1939—1945, Radom 1993 II; Skład osobowy i Komisje Senatu Rzeczypospolitej Polskiej. Styczeń 1931, W. 1931 s. 12, 16, 21—2; Skład osobowy Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 15 lutego 1923 r., W. 1923 s. 32, 39, 60; toż...w dniu 20 października 1925 roku, W. 1925 s. 32, 39; Walczak M., Ludzie nauki i nauczyciele podczas II wojny światowej. Księga strat osobowych, W. 1995; Zagó-rowski, Spis nauczycieli; — Bagiński H„ Wojsko polskie na Wschodzie 1914—1920, W. 1921 s. 117, 123, 132; Grosfeld L., Polskie reakcyjne formacje wojskowe w Rosji 1917—1919, W. 1956; Kozicki S., Historia Ligi Narodowej, Londyn 1964; Madey J., Laskowski M., Ruch wolnościowy młodzieży szkolnej w Sandomierzu (1899—1906), „Niepodległość” T. 12: 1935; Notkowski A., Polska prasa prowincjonalna Drugiej Rzeczypospolitej (1918—1939), W.—Ł. 1982; Pająk J., Konspiracyjne życie polityczne w Staropolskim Okręgu Przemysłowym 1882—1904, Kielce 1994; Pietrzak M., Reglamentacja wolności prasy w Polsce (1918—1939), W. 1963; Przybylski H., Chrześcijańska Demokracja i Narodowa Partia Robotnicza w latach 1926—1937, W. 1980; Radom. Dzieje miasta w XIX i XX w., Red. S. Witkowski, W. 1985; Wą-tor A., Chrześcijarisko-narodowi. Z dziejów nurtu politycznego do 1928 roku, Szczecin 1999; tenże, Działalność Związku Ludowo-Narodowego w latach 1919—1922, Szczecin 1992; tenże, Od Zjednoczenia Narodowego do Narodowo-Chrześcijańskiego Stronnictwa Ludowego, zagadnienia organizacyjne, „Przegl. Zachodniopomorski” R. 3 (32): 1988 z. 3 s. 128, 130—2; Wrzosek M., Polskie Korpusy Wojskowe w Rosji wiatach 1917—1918, W. 1969; Zatorski A., „Polska Prawda”, pierwszy polski dziennik socjalistyczny w rewolucyjnej Rosji 1917—1918, Z dziejów stosunków polsko-radzieckich. Studia i materiały, W. 1972 IX; t e n ż e, Polska lewica wojskowa w Rosji o okresie rewolucji 1917—1918, W. 1971; Związek Nauczycielstwa Polskiego. Zarys dziejów 1905—1985, Oprać. F. Filipowicz, W. 1986 (jako Ignacy Sołtyk); Życka L., Łęska M., Działalność popowstaniowa Polaków na ziemi mińskiej, W. 1939; — Blońska-Gajewska L., Powstanie harcerstwa żeńskiego w Radomiu, w: Zarzewie 1909—1920. Wspomnienia i materiały, [Wyd.] A. Garlicka, W. 1973; Dokumenty i materiały do historii sto-