Zdjęcie080 (4)

5) dochód tozporządzalny (do dyspozycji) - agregat odpowiadający wartości, która pozostaje gospodarstwom domowym po zapłaceniu podatku dochodowego oraz uwzględnieniu płatności transferowych budżetu państwa na rzecz osób fizycznych.

W dalszej części niniejszego skryptu przyjęto, że suma:

1)    wydatków daje produkt krajowy brutto w cenach rynkowych,

2)    wartości dodanej (produkcji finalnej) daje produkt krajowy brutto w cenach czynników produkcji,

3)    dochodów czynników produkcji daje dochód narodowy (produkt narodowy netto w cenach czynników produkcji).

Oszacowanie agregatu obejmującego całość produkcji wyrażanej w różnych jednostkach fizycznych wymaga zastosowania wspólnej jednostki, którą jest pieniężna wartość produktów i usług. W tym celu wykorzystuje się ceny produkcji, które charakteryzuje zmienność w czasie. Tym samym wzrost cen staje się przyczyną wzrostu wartości obliczonego agregatu, a ich spadek obniża jego wartość. Oszacowany na podstawie cen bieżących produkt nazywany jest nominalnym. W celu wyeliminowania wpływu cen na wielkość agregatu stosuje się podczas jego szacowania ceny stałe, tzn. ceny zokresu przyjętego za bazowy. Powstały w ten sposób agregat nazywany jest produktem realnym. Ponadto w statystyce międzynarodowej produkt krajowy brutto jest wyrażany w cenach rynkowych, tj. cenach zawyżanych przez podatki pośrednie i obniżanych dzięki dotacjom do produkcji. Agregat pomniejszony o różnicę podatków pośrednich i dotacji do produkcji nazywany jest produktem krajowym brutto w cenach czynników wytwórczych.

Wykorzystanie produktu krajowego brutto jako miary aktywności gospodarczej społeczeństwa w porównaniach międzynarodowych wymaga uwzględnienia potencjału demograficznego kraju. Agregatem pozwalającym porównywać poziom aktywności ekonomicznej różnych gospodarek jest wartość produkcji finalnej przypadająca na jednego mieszkańca (per capita), obliczana jako iloraz realnego produktu do liczby ludności w danym kraju. Kolejnym utrudnieniem podczas dokonywania przestrzennych porównań PKB jest zróżnicowanie siły nabywczej różnych walut. Dzięki zastosowaniu agregatu produktu krajowego brutto per capita według parytetu siły nabywczej (PPP) eliminuje się różnice w poziomach cen pomiędzy krajami. Agregaty wyliczone w ten sposób wywodzą się z wartości wyrażonych w walutach narodowych przeliczonych według współczynnika, którym jest parytet siły nabywczej. Parytet siły nabywczej jest otrzymywany jako średnia ważona relatywnej ceny jednorodnego koszyka dóbr i usług porównywalnego i reprezentatywnego dla każdego z konfrontowanych krajów.

System rachunków narodowych (SNA), według założeń którego szacuje się PKB, spełnia warunki ogólnej spójności. Oznacza to, że zagregowane wielkości kształtują się w taki sposób, aby analiza w modelu makroekonomicznym była wewnętrznie koherentna. Warunkiem ogólnej spójności w metodzie SNA jest równość: I+ G + Ex = S + T + 7m.

Procedurę szacowania wartości PKB w Polsce określa Ustawa z dnia 26 października 2000 r. o sposobie obliczania wartości rocznego produktu krajowego brutto. Szacunek PKB dla Polski w latach 1995 i 2003 zaprezentowano w tabeli 2.1.

Tabela. 2.1. Szacunek PKB dla Polski (w mld zl; ceny bieżące)

Lp.	W yszczególnienie	1995	2003
1.	Produkcja globalna	628 852,6	1 615 043,4
2.	Zużycie pośrednie	342 001,3	905 877,7
3.	Wartość dodana brutto PKBccp (1-2)	286 851,3	709 165,7
4.	Spożycie ogółem	261 625,8	681 866,1
5.	Akumulacja brutto	60 704,6	154 453,5
6.	Eksport towarów i usług	78 171,7	280731,0
7.	import towarów i usług	70 935,0	300 970,0
8.	Saldo handlu zagranicznego (6-7)	7 236,7	-20 239,0
9.	PKBcr (4+5+8)	329 567,1	816 080.6
10.	Podatki od produktów minus dotacje do produktów	42 715,8	106 914,9
11.	PKBccp (9-10)	286 851,3	709 165,7

Uwaga: indeks CCP oznacza „w cenach czynników produkcji", a indeks CR

„w cenach rynkowych".

Źródło: Rachunki narodowe według sektorów i podsektorów instytucjonalnych 2000-2003. Studia i analizy statystyczne, GUS, Warszawa 2005, tabl. 3, s. 57.

Według metodologii GUS, PKB definiuje się jako sumę popytu krajowego, tj. spożycia i akumulacji oraz salda wymiany produktów z zagranicą. Spożycie to wydatki poniesione przez jednostki instytucjonalne na wyroby i usługi zużyte dla zaspokojenia bezpośrednich, indywidualnych i zbiorowych potrzeb społeczeństwa. Dzieli się je na spożycie prywatne (tj.: spożycie indywidualne w sektorze gospodarstw domowych oraz spożycie w sektorze instytucji niekomercyjnych) i spożycie publiczne. Akumulacja brutto to przyrost majątku w określonym czasie obejmujący w ujęciu wartościowym nakłady brutto na środki trwałe, przyrost rzeczowych środków obrotowych (zapasów), nabycie aktywów o wyjątkowej wartości pomniejszone o ich rozdysponowanie. Saldo wymiany produktów z zagranicą jest różnicą eksportu i importu produktów. Jeśli saldo jest dodatnie, występuje nadwyżka dla kraju, a jeśli jest ujemne - występuje deficyt dla kraju.

23