0000025(1)

Wnioski:

1.    Jest to dziedziczenie dwugenowe z całkowitą dominacją w obrębie obu analizowanych loci (pokolenie rodzicielskie było homozygotycznc).

2.    W opisywanym przypadku geny W i CV są ze sobą sprzężone.

3.    Loci obu genów znajdują się w chromosomie X. są więc to także geny sprzężone z płcią.

4.    Krzyżówki takie dają pozornie ..dziwne" wyniki występuje tu bowiem kombinacja skutków sprzężenia genów ze sobą. braku c.o. pomiędzy chromosomami u samców muszki owocowej i genetycznej „pustości" chromosomu Y.

5.    Tego typu krzyżówek nie spotkałem jeszcze w zadaniach egzaminacyjnych (na szczęście).

Ćwiczenie: Przy tych samych założeniach wykonaj samodzielnie krzyżówkę odwrotną. Porównaj jej wyniki z poprzednimi.

6.    4. Zadania

UWAGA: Na końcu ostatniego rozdziału znajdziesz odpowiedzi z niezbędnym komentarzem.

Wołałbym jednak, abyś najpierw rozwiązał jak najwięcej zadań sam i dopiero wówczas porównał wyniki!

ROZWIĄZYWANIE ZADAŃ Z GENETYKI JEST ALBO ŁATWE, ALBO NIEMOŻLIWE

Autorem tego spostrzeżenia jest mój uczeń, który wykazywał zadziwiającą „odporność na vicdzę", szczególnie z genetyki. Do pracy silnie zmotywowały go dopiero stosowne oceny, ale też >óźnicj nic miał problemów z tą dziedziną biologii, zarówno w ogólniaku jak i na studiach przy-odniczych. Przejdźmy jednak do rzeczy — rozwiązywanie zadań z genetyki sprawia kłopoty większości uczniów. Co ciekawsze, nic dotyczy to klas matematyczno-fizycznych. Wyjaśnienie tego jest cdnak dość proste. Uczniowie tych klas są dobrze przygotowani do rozwiązywania zadań o cha-akterze logicznym i lepiej radzą sobie z teorią prawdopodobieństwa. Nie oznacza to jednak, że mni nie radzą sobie z łamigłówkami z zakresu genetyki. Zwykle bowiem zadania te mają charak-er układanek z brakującymi elementami. Żeby coś takiego rozwiązać, trzeba wykazać się tylko postrzegawczością i logiką.

Zadania z genetyki dają jasną odpowiedź na pytanie, czy rozumiesz mechanizmy dziedzi-zenia i możesz je sobie wyobrazić, czy nic.

Do rozwiązania większości szkolnych zadań pomocne mogą być następujące wskazówki:

. W szkole średniej i na egzaminach wstępnych bardzo rzadko spotykane są zadania z zakresu krzyżówek trzygenowych i „większych”. Zajmują one bardzo dużo czasu. Nic jest to zbyt pedagogiczne, ale z wyjątkiem dziedziczenia genów kumulatywnych, nic spodziewaj się krzyżówek „większych niż dwugenowe” — zdecydowanie zmniejsza to ilość możliwych kombinacji genetycznych!

WAGA: Powyższy punkt nie odnosi się do olimpijczyków i osób zainteresowanych.

2.    Zawsze dokładnie przeczytaj zadanie. Spróbuj poukładać sobie problem w głowic i zacznij od wypisania DANYCH. Jeśli np. analiza dotyczy dwóch cech. wypisz ich miana z boku i przyporządkuj im symbole allcli, gdy jest to możliwe, wstępnie ustal TYP DOMINACJI itd.;

3.    Zapis krzyżówki wykonaj starannie, wyraźnie oddzielając pokolenia, gamety i dodatkowe uwagi. Nie gryzmol — człowiek jest wzrokowcem i jeśli np. zobaczy porządnie rozpisaną analizę fenotypów, łatwo skojarzy, o co w niej chodzi. Jeszcze raz podkreślam — niestaranność zapisu zgubiła już niejednego;

4.    Dla oznaczania allcli stosuj jak najprostsze, logiczne symbole (używając pisma ręcznego pamiętaj, że np. odróżnienie „dużego C” od „małego c” może być kłopotliwe!). Allele jednego genu powinny być tylko wariantami tej samej litery (np. A, «i; /', /\ i°). Raczej unikaj kilkulitc-rowych symboli pojedynczego allclu (np.gv/). Początkującym nic polecam też zapisów, w których geny dzikie oznaczane są „ + ”. „Porządkuj” alicie w zygotach zawsze wg tego samego klucza, np. zapis AbCnBc jest zły — powinien przedstawiać się następująco: AdlibCc;

5.    Symbole P. F_r F.. X. Y. G — maia często znaczenie specjalne, unikaj więc oznaczania nimi genów (nic zawsze jest to jednak możliwe);

6.    Pamiętaj o obu prawach Mendla i poprawce do drugiego z nich. Nie zapominaj też o założeniach teorii chromosomowo-penowci! Często pomocne są wzory na maksymalną liczbę typów gamet i liczbę klas fcnotypowych (o tym później);

AK

7.    W przypadku genów sprzężonych ze sobą bardzo pomocny jest zapis ułamkowy (np. —);

SD

8.    Jeśli „zwietrzysz” dziedziczenie sprzężone z płcią, traktuj analizowane geny jak nieoderwalną część chromosomu X;

9.    Jak najczęściej stosuj metodę szachownicy genetycznej. Uważaj tylko przy dziedziczeniu par genów sprzężonych (myślę, że wiesz już dlaczego);

10.    Myśl — to daje efekty. I pamiętaj, że zadania z genetyki są rzeczywiście różnorodne. Przykłady zadań (dla utrudnienia zostały uszeregowane raczej przypadkowo):

Polecenie:

Przedstaw w postaci wzorów genetycznych cechy pierwszego i drugiego pokolenia potomnego (F, i F,). Określ genotypy rodziców, potomstwa i wszystkich możliwych rodzajów gamet. Ułóż szachownicę genetyczną, ustal też stosunek fenotypowy i genotypowy w pokoleniach potomnych. Ustal typ dominacji, ile genów uczestniczy’ w dziedziczeniu oraz istnienie sprzężenia z płcią lub jej braku. W przypadku par genów sprzężonych ze sobą może być konieczne określenie odległości między genami.

Powyższe polecenie ma charakter ogólny i, o ile w zadaniu nie będzie innego, traktuj je jako obowiązujące. W zasadzie obliguje Cię ono do ustalenia maksymalnie pełnej odpowiedzi dla każdego z zadań. Nie oznacza to jednak, że masz np. próbować określić % rekombinantów w krzyżówkach jcdnogenowych! Pamiętaj też, iż nic zawsze informacje podane w zadaniu są pełne. Wówczas należy przyjmować najprostsze, typowe założenia. Przykładowo, w Zad. nr 1 brak jest nawet kontekstowej informacji, czy chodzi o dziedziczenie jedno-, czy wiclogcnowe. W treści nie ma też

151