0000032

Zadania ortotyki w leczeniu wad wrodzonych

Wśród licznych wad wrodzonych układu kostno-stawowego najczęściej spotykanymi i łatwo poddającymi się leczeniu we wczesnym dzieciństwie są wrodzone zwichnięcie stawu biodrowego oraz wrodzona stopa końsko-szpotawa. We wczesnym leczeniu zachowawczym wrodzonego zwichnięcia stawu biodrowego dość dążą rolę odgrywa zaopatrzenie ortotyczne. Zadaniem jego jest zabezpieczenie ustawienia najkorzystniejszego dla prawidłowego rozwoju stawu biodrowego i w konsekwencji uniknięcie konieczności leczenia operacyjnego, a w każdym razie ograniczenie ewentualnego zabiegu do minimum. Wada rozwojowa polega tu na niepełnym wykształceniu panewki, z której głowa kości udowej wyślizguje się podczas przywodzenia i prostowania kończyn w stawach biodrowych. Stosowane w tym przypadku zaopatrzenie ortotyczne nie wyłącza ruchów w stawach biodrowych, lecz ogranicza jedynie w niekorzystnym dla zwartości stawu sektorze. Celowi temu służą stosowane u nas poduszki Frejki, rozwórki Koszli oraz pajacyki Grucy (ryc. 36).

Każdy z wymienionych typów zaopatrzenia spełnia dobrze swe zadanie pod warunkiem jednak, że nie przypisujemy żadnemu z nich wartości leczniczych bez naszego udziału, lecz kontrolujemy systematycznie przebieg stopniowej repozycji i wykształcenia się panewki oraz świadomie kierujemy tym procesem przy czynnym udziale matki.

Najczęstszą przyczyną niepowodzeń we wczesnym leczeniu wrodzonego zwichnięcia biodra jest niedostateczna kontrola przebiegu leczenia oraz niewłaściwa ocena sytuacji na pewnym jego etapie.

W leczeniu wrodzonej stopy końsko-szpotawej zaopatrznie ortotyczne spełnia rolę pomocniczą. Stosuje się je głównie dla utrwalenia wyników leczenia zachowawczego, polegającego na stopniowej korekcji, lub leczenia operacyjnego, polegającego na usunięciu anatomicznych przeszkód

Ryc. 36. Zaopatrzenie stosowane we wczesnym leczeniu wrodzonego zwichnięcia stawu biodrowego: a — poduszka Frejki, b — pajacyk Grucy, c — rozwórka Koszli.

repozycyjnych. Stosujemy tu omówione już wcześniej obuwie ortopedyczne, uzupełnione często krótkim aparatem kontrolującym staw skokowy zarówno w płaszczyźnie czołowej, jak i strzałkowej oraz szyny korekcyjne z sandałkami, łuski plastikowe zabezpieczające prawidłowe ustawienie stopy podczas snu (ryc. 37). Kontrola ruchów w stawie skokowym polegać może na sztywnym ograniczeniu lub wybiórczym zablokowaniu zakresu (ruchów, lub też sprężynowym wspomaganiu ruchów zginania grzbietowego. '

Zadania ortotyki w niedomodze strukturalnej kończyny

Wydolność układu kostno-stawowego, czyli stuktury podpórczej, zależy od jakości tworzywa, od wzajemnego ustawienia elementów anatomicznych oraz swobody ruchów w stawach. Jakość biologiczna tworzywa jest istotna ze względu na znaczne siły mechaniczne, działające na szkieiet podczas stania czy normalnego chodu (masa ciała, momenty sił podczas podparcia jednonożnego) i zwiększające się znacznie podczas wykonywania pracy, pokonywania przeszkód terenowych, uprawiania sportów itp. Swoboda ruchów w granicach fizjologicznych umożliwia chód oraz wykonywanie wielu czynności codziennych przy minimalnych naprężeniach, którym poddawana jest struktura podpórcza. Na przykład przy normalnym obciążeniu osiowym kończyny (przy oparciu masy ciała na jednej nodze w czasie chodzenia) wzajemny nacisk powierzchni stawowych stawu kolanowego równa się w przybliżeniu masie ciała. W przypadku przykurczu 30° w stawie kolanowym nacisk ten zwiększa się prawie o 60°/o na skutek dodatkowej kompresji powierzchni stawowych przez mięśnie wyrównujące powstałe tu zaburzenia statyki i przeciwdziałające zgięciu kolana pod masą ciała.

W leczeniu dysfunkcji wynikających z niedomogi strukturalnej układu kostno-stawowego kończyny dolnej — obok leczenia operacyjnego i usprawniającego — stosujemy również zaopatrzenie ortotyczne, którego zadaniem jest podparcie ciała (aparaty odciążające struktury niewydolne,

5 Zaopotizenłe ortopedyczne 65