006 5

[okręs^J

(dentycz rości

motyw powtarzany

Rys.1.1. Struktura krystaliczna chlorku sodu wg [1]

Dla określenia położenia i wzajemnej orientacji ścian i krawędzi charakterystycznych dla morfologii kryształów jak i odpowiadających im płaszczyzn i prostych w krysztale konieczne jest wprowadzenie układu współrzędnych, nazywanego osiami krystalograficznymi. Początek układu umieszcza się w środku geometrycznym krzyształu. Przyjmuje się układ trzech lub czterech (dla sieci heksagonalnej) osi krystalograficznych. Osie powinny pokrywać się z osiami symetrii lub też z normalnymi do płaszczyzn symetrii kryształu, a przy ich braku powinny odpowiadać krawędziom utworzonym przez odpowiednie ściany.

Dla przeprowadzenia klasyfikacji kryształów wprowadza się kąty a, 0 i i między osiami, które charakteryzują wzajemne orientacje osi kryształu - rys.1.2.

Na poszczególnych osiach krystalicznych nanosi się jednostki pomiarowe, zwane jednostkami osiowymi lub parametrami sieci, oznaczonymi symbolami a_Q, b_Q, c_Q, odpowiednio do osi krystalograficznych X, Y, Z.

W kryształach można wyróżnić ścianę, która cechuje się częstością występowania, wielkością czy też cechami fizycznymi. Nazywamy ją ścianą jednostkową.Zaznaczamy ją na dodatnich zwrotach osi krystalicznych,na których ściana ta odcina pewną liczbę jednostek osiowych. a_Q, b_Q, c_Q. - rys.1.3.

Ściany kryształu, które przecinają się wzdłuż prostych stanowiących osie układu współrzęnych a zarazem zamknięte są ścianą jednostkową,tworzą czworościan zasadniczy. Jego kształt, określony stosunkiem a:b:c i kątami a, 0, y między osiami krystalograficznymi, są podstawą do klasyfikacji substancji krystalicznych i przyporządkowania każdej do grupy zwanej układem krysta-

wielkościami

Rys.1.2. Układ osi krystalograficznych z charakterystycznymi

lograficznym. Wyróżnia się sześć układów krystalograficznych, z których pięć opisuje się trzema osiami współrzędnymi, jeden heksagonalny - czterema. Charakterystykę układów krystalograficznych podano w tablicy 1.1 i na rys. 1.4.

Ogólnie należy stwierdzić, że wszystkie kryształy można zgrupować w sześć układów krystalicznych z uwagi na kształt czworościanu zasadniczego, włączając układ trygonalny do heksagonalnego. Kształt komórek translacyjnych warunkuje z kolei siedem układów. W siódmym uwzględnić należy układ rombo-edryczny. Pomiędzy kryształami heksagonalnymi i trygonalnymi o podobnych relacjach kątowych i jednostkach osiowych występują wyraźne różnice w symetrii.

Dla opisania geometrii kryształów, a więc położenia węzłów, prostych i płaszczyzn w sieciach przestrzennych stosuje się odpowiedni zapis, wyrażony jednoznacznymi symbolami.

Na osiach krystalograficznych wprowadzone zostały jednostki osiowe a_Q, b_Q,c_o, za pomocą których określić można współrzędne

9