013(3)

13

II. Leki działające inotropowo ujemnie i rozszerzające naczynia krwionośne

1) Leki blokujące kanały wapniowe (tzw. blokery kanału/ów wapniowego/ych / antagoniści kanałów wapniowych / antagoniści wapnia)

„Profil sercowy”

,Profil naczyniowy”

1. pochodne fenylalkiloamin:

•    Werapamil (.Isoptin, Staverań)

2.    pochodne benzotuizepiny:

•    Diltiazem (.Dilzem, Tildem)

3.    pochodne dihydropirydyn:

•    Nifedypina (Cordafen, Adalat)

•    Amlodypina (Amlopin, Norvasc)

•    Nitrendypina (Nitrendipine)

•    Isradypina (.Lomir)

•    Felodypina (Plendil)

•    Fendylina (Sensit)

„Profil mózgowy”

• Nimodypina (.Nimotop)    «■■■■■■

Mechanizm działania:

Wolne jony wapnia są niezbędne do wywoływania skurczów komórek kurczliwych (serca i naczyń krwionośnych) oraz do powstawania potencjałów czynnościowych w układzie bodźcoprzewodzącym serca. Procesy te zależą od przechodzenia jonów wapnia z płynu zewnątrzkomórkowego przez tzw. kanały wapniowe do wnętrza komórek. Zablokowanie kanałów wapniowych prowadzi więc do zahamowania przenikania jonów wapnia ze środowiska pozakomórkowego do wnętrza komórki. Następstwem tego jest osłabienie funkcji wyżej wspomnianych komórek kurczliwych. To działanie dotyczy wszystkich leków blokujących kanały wapniowe. Ponadto werapamil oraz diltiazem (w mniejszym stopniu) opóźniają ponowne otwarcie kanałów wapniowych w odpowiedzi na ich aktywację —> dochodzi do znacznego wydłużenia czasu ponownego otwarcia kanałów wapniowych, dzięki czemu zmniejsza się wyraźnie przewodzenie przedsionkowo-komorowe, co prowadzi do zwolnienia rytmu serca; działania takiego nie wykazuje reszta blokerów kanałów wapniowych —> dlatego tylko werapamil i diltiazem działają chronotropowo ujemnie, podczas gdy reszta leków z tej grupy nie wykazuje takiego efektu. Efektami farmakologicznymi stosowania leków blokujących kanały wapniowe są więc:

•    zmniejszenie sity skurczu mięśnia sercowego (ujemny efekt inotropowy); silnie werapamil i diltaizem; słabiej pochodne dihydropirydyn.

•    zwolnienie pracy serca (ujemny efekt chronotropowy); dotyczy to tylko werapamilu i diltiazemu; pochodne dihydropirydyn nie zwalniają pracy serca!

•    w wyniku dwóch powyższych działań dochodzi do zmniejszenia pracy serca i w efekcie do zmniejszenia zapotrzebowania na tlen przez mięsień sercowy, dlatego leki te nazywa się „ekonomizującymi” czynność serca; efekt ten wykorzystuje się w terapii stanów niedokrwienia (= niedotlenienia) mięśnia serca (ekonomizująco - gdyż zmniejszają pracę mięśnia sercowego w granicach fizjologicznych, tj. bez negatywnego wpływu na funkcjonowanie układu krążenia).

• rozkurcz mięśni gładkich tętnic —■» rozszerzenie tętnic —► spadek ciśnienia krwi;

werapamil rozszerza naczynia tętnicze słabiej od pochodnych dihydropirydyn i nie wpływa na naczynia żylne. Pochodne dihydropirydyn rozszerzają naczynia tętnicze silniej niż werapamil i diltiazem; bardzo słabo rozszerzają naczynia żylne.

•    rozszerzenie naczyń wieńcowych —> poprawa ukrwienia mięśnia sercowego.

•    nimodypina silniej rozszerza tętnice mózgowe niż inne naczynia —> znacznie poprawia ukrwienie mózgu; spośród znanych obecnie leków najsilniej rozszerza naczynia mózgowe.

•    działanie przeciwarytmiczne: wera[amil i diltiazem; mechanizm przeciwarytmicznego działania tych leków wynika z ich hamującego wpływu na:

>    powstawanie impulsów w węźle zatokowo-przedsionkowym

>    przewodnictwo w układzie bodźcoprzewodzącym serca Farmakologia układu krążenia, oprać. Tomasz Maślanka; KFiT, WMW, UWM w Olsztynie