0154

Bogdan Rączkowski - BHP w praktyce Rozdział 6

PROMIENIOWANIE LASEROWE

Termin LASER [Ught Amplification byStimulated Emission ofRadiation) oznacza wzmocnienie światła stymulowanego przez emisję promieniowania. Przy użyciu lasera uzyskuje się promieniowanie monochromatyczne o długości fal widzialnych w zakresie podczerwieni i nadfioletu. Pełny zakres promieniowania laserowego określa się w granicach długości fal od 180 nm do 1 mm. Laser zbudowany jest z medium wzmacnianego i rezonatora.

Ze względu na rodzaj wzmacnianego medium rozróżnia się lasery:

“ gazowe,

•    cieczowe,

•    na ciele stałym,

•    molekularne,

•    półprzewodnikowe.

Ze względu na rodzaj pracy lasery dzielimy na:

•    laser pracy ciągłej (D),

•    lasery impulsowe (I),

•    lasery impulsowe z modulacją dobroci (R),

° lasery impulsowe z synchronizacją modułu (M).

Stosowanie: najczęściej urządzenia laserowe stosowane są do obróbki materiałów (cięcie i spawanie), przechowywania i odczytu danych, w lecznictwie (mi-krochirurgia laserowa).

Oddziaływanie promienia laserowego na organizm człowieka jest zależne od:

•    długości fali promieniowania (między 180 nm a 1 mm),

•    czasu i rodzaju ekspozycji - czasu trwania impulsu, ciągu lub serii impulsów albo promieniowania ciągłego padających na ciało ludzkie,

° rodzaju eksponowanej tkanki,

•    wielkości napromieniowania (H) - ilości energii promieniowania w danym punkcie padającej na element powierzchni wyrażonej w J/m²,

•    energetycznej zintegrowanej luminancji.

Ponieważ promieniowanie laserowe o tej samej mocy, ale o różnych długościach fal, może wywołać różne skutki w materiale biologicznym człowieka, lasery podzielono na klasy informujące o skali zagrożeń związanych z jego użytkowaniem.

Klasy laserów

Urządzenia laserowe podzielono na następujące klasy:

© Urządzenia laserowe ldasy 1 - każde urządzenie, które nie pozwala na dostęp ludzi do promieniowania laserowego przewyższającego granice emisji dostępnej dla klasy 1 w przypadku stosowanych długości fali i okresów trwania emisji (lasery takie są bezpieczne w racjonalnie przewidywalnych warunkach pracy).

o Urządzenia laserowe klasy IM - lasery emitujące promieniowanie w zakresie długości fal od 302,5 nm do 4000 nm, których działanie jest bezpieczne w racjonalnych warunkach, ale może być niebezpieczne podczas patrzenia w wiązkę przez przyrządy optyczne.

o Urządzenia laserowe klasy 2 - każde urządzenie, które:

-    pozwala na dostęp ludzi do promieniowania laserowego przewyższającego granice emisji dostępnej dla klasy 1, ale nieprzewyższającego granic emisji dostępnej dla klasy 2, w zakresie długości fal od 400 nm do 700 nm,

-    nie pozwala na dostęp ludzi do promieniowania laserowego przewyższającego granice emisji dostępnej dla klasy 1 w przypadku każdej innej długości fali.

Podczas pracy przy tych laserach ochrona oka jest zapewniona w sposób naturalny przez instynktowne reakcje obronne, między innymi przez odruch mrugania.

o Urządzenia laserowe klasy 2M - lasery emitujące promieniowanie w zakresie długości fal od 700 nm (ochrona oka jest zapewniona w sposób naturalny przez instynktowne reakcje obronne, ale działanie tych urządzeń może być niebezpieczne podczas patrzenia w wiązkę przez przyrządy optyczne).

® Urządzenia laserowe klasy 3R - lasery emitujące promieniowanie w zakresie długości fal od 302,5 nm do 10° nm, dla których bezpośrednie patrzenie w wiązkę jest potencjalnie niebezpieczne.

® Urządzenia laserowe klasy 3B - lasery, które są niebezpieczne podczas bezpośredniej ekspozycji promieniowania (patrzenie na odbicia rozproszone jest zwykle bezpieczne).

o Urządzenia laserowe klasy 4 - każde urządzenie, które pozwala na dostęp ludzi do promieniowania laserowego przewyższającego granice emisji dostępnej dla klasy 3B. Lasery tej klasy są także zdolne do wytwarzania niebezpiecznych odbić rozproszonych. Mogą powodować obrażenia skóry. Działanie ich może także wywołać zagrożenie pożarem. Stosowanie ich wymaga maksymalnej ostrożności.

W przypadku promieniowania laserowego określa się MDE (maksymalną dopuszczalną ekspozycję - czyli poziom promieniowania laserowego, na który w normalnych warunkach mogą być eksponowane osoby bez doznania szkodliwych skutków). Wartości MDE reprezentują maksymalny poziom, na który oko lub skóra mogą być eksponowane bez uszkodzenia natychmiast lub po długim czasie.

W tabelach w załączniku nr 2 w [Q 276] zostały określone maksymalne dopuszczalne ekspozycje (MDE) oka na promieniowanie laserowe źródeł punktowych (tabela 5), oka na promieniowanie laserowe źródeł rozciągłych (tabela 6), skóry na promieniowanie laserowe (tabela 7).

Oddziaływanie promieniowania laserowego na organizm człowieka jest zależne przede wszystkim od długości fali promieniowania, czasu i rodzaju ekspozycji, rodzaju eksponowanej tkanki, wielkości napromieniania i luminancji energetycznej zintegrowanej.

305