0165

Charakterystyka wybranych czynników szkodliwych i uciążliwych Czynniki fizyczne

Pracownicy zatrudnieni w zakładach, które stosowały łub stosują azbest, podlegają okresowym badaniom lekarskim [Q 314, Q 273]. Pracodawcy zatrudniający pracowników w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających [art. 229 § 5 Q 001] są obowiązani zapewnić tym pracownikom okresowe badania lekarskie także:

•    po zaprzestaniu pracy w kontakcie z tymi substancjami, czynnikami lub pyłami,

•    po rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli zainteresowana osoba zgłosi wniosek o objęcie takimi badaniami.

Oznakowanie wyrobów i odpadów zawierających azbest

Wszystkie wyroby zawierające azbest lub ich opakowania powinny być oznakowane w następujący sposób:

•    oznakowanie zgodne z podanym wzorem powinno posiadać wymiary: co najmniej 5 cm wysokości (H) i 2,5 cm szerokości,

•    oznakowanie powinno składać się z dwóch części:

-    górnej (h_t = 40% H) zawierającej literę „a” w białym kolorze na czarnym tle,

-    dolnej (h₂ = 60% H) zawierającej wyraźny i czytelny napis w białym lub czarnym kolorze na czerwonym tle,

⁸ jeśli wyrób zawiera krokidolit, zwrot „zawiera azbest” powinien być zastąpiony zwrotem „zawiera krokidolit/azbest niebieski”.

Oznakowanie opakowań powinno mieć formę etykiety, trwale przytwierdzonej do opakowania, lub bezpośredniego nadruku na opakowaniu.

Wyroby nieopakowane, zawierające azbest, powinny mieć oznakowanie w formie etykiety, trwale przytwierdzonej do wyrobu, lub bezpośredniego nadruku na wyrobie.

SZKODLIWE CZYNNIKI CHEMICZNE

Szkodliwe czynniki chemiczne występujące w powietrzu na stanowiskach pracy dzielimy na:

© Substancje toksyczne - występujące w środowisku pracy związki chemiczne mogą mieć różną toksyczność zależną od stopnia powinowactwa danego związku do tkanek i narządów ustroju, jak i od sposobu działania na organizm. W związku z tym dla tych związków zostały określone dopuszczalne dawki określone w [Q 276] jako Najwyższe Dopuszczalne Stężenie (NDS), Najwyższe Dopuszczalne Stężenie Chwilowe (NDSCh) i Najwyższe Dopuszczalne Stężenie Pułapowe (NDSP).

Substancje toksyczne mogą działać na człowieka w sposób:

-    niezależny (różne substancje o różnym działaniu),

-    sumujący (sumowanie skutków biologicznego oddziaływania substancji),

-    synergistyczny (wspomagający, np. alkohol i rozpuszczalnik),

-    antagonistyczny (jednoczesne występowanie substancji szkodliwych osłabia ich toksyczność).

•    Substancje drażniące - związki chemiczne, przeważnie w postaci gazowej, wywołujące działanie drażniące błon śluzowych i skóry. Należą do nich: amoniak, chlorowodór, chlor, fosgen, tlenki azotowe, fluor, fluorowodór, izocyjaniany, tworzywa poliuretanowe, kleje i rozpuszczalniki, związki ftalowe, ftaląnowoglikolowe, utwardzacze łączone z kwasem fosforowym, siarkowym i innymi oraz inne związki o działaniu drażniącym.

® Substancje uczulające - związki chemiczne wywołujące uczulenie (alergię) jako swoistą na nie reakcję organizmu. Największe znaczenie w praktyce przemysłowej mają alergeny kontaktowe, które po zetknięciu z powierzchnią skóry powodują stany zapalne, rumień, wypryski i inne zmiany skórne występujące najczęściej w miejscach kontaktu. Należą do nich na przykład: związki chromu, niklu, kobaltu, formalina, fenol, rezorcyna, a także wyżej wymienione substancje drażniące.

© Substancje rakotwórcze - związki chemiczne o udowodnionym działaniu rakotwórczym u ludzi.

•    Substancje mutagenne - związki chemiczne powodujące zmiany w genach przekazywanych na następne pokolenie. Do czynników mutagennych zalicza się m.in. iperyt, formalinę, benzen, barwniki azowe, akrydynowe, pochodne puryny i pirymidyny, kwas azotowy. Zaliczyć tu można także leki wprowadzone do organizmu matki i działające szkodliwie na płód.

® Substancje upośledzające funkcje rozrodcze.

Podział szkodliwych związków chemicznych w zależności od dróg wchłaniania przedstawia się następująco:

© Wchłanianie przez drogi oddechowe substancji toksycznych w postaci par, gazów, dymów, aerozoli i pyłów jest najczęstszym źródłem przenikania do or-

327