0172

stanu funkcjonalnego komórki, poprzez np. zmianę ładunków elektrycznych związanych z białkiem, tworzącym ścianę kanału.

Transport na nośnikach. Istnieją fakty wskazujące, iż niektóre substancje, w tym również i jony, mogą łatwiej przenikać przez błony, jeśli są związane w kompleksy ze związkami o większym powinowactwie do apolamej fazy lipidowej. Takimi nośnikami dla jonów sodu i potasu okazały się substancje typu cyklicznych peptydów.

9.3.3. Potencjał spoczynkowy błony komórkowej

Po obu stronach błony komórkowej istnieje inny potencjał elektryczny, ta różnica potencjałów nosi nazwę potencjału spoczynkowego komórki. Pomiaru tej różnicy potencjałów dokonuje się za pomocą mikroelektrody, którą poprzez błonę wkłuwa się do wnętrza komórki jak pokazano na ryc. 9.8. Mikroelektrodę stanowi rurka szklana, której wyciągnięty koniec ma przekrój mniejszy od 1 p.m. Rurka jest wypełniona roztworem KC1, a kontakt zapewnia zanurzony w nim drucik srebrny pokryty chlorkiem srebra. Druga elektroda znajduje się w płynie pozakomórkowym, względnie dotyka zewnętrznej powierzchni komórki. Różnica potencjałów, zmierzona między elektrodami woltomierzem o bardzo dużym oporze wewnętrznym, wynosi około 50 do 100 mV, w zależności od rodzaju komórki z tym, że wnętrze komórki ma potencjał ujemny względem powierzchni zewnętrznej.

Ryc. 9.8. A — Pomiar potencjału spoczynkowego komórki za pomocą mikroelektrod. B—Pobudzenie komórki prądem elektrycznym.

Próbowano wyjaśnić istnienie potencjału spoczynkowego komórki potencjałem błonowym (rozdz. 5.4.3), przy czym rozdział stężeń jonów po obu stronach błony miałby być spowodowany zjawiskiem Donnana (rozdz. 5.4.4). Istotnie istnieje różnica stężeń jonów w płynach wewnątrz- i międzykomórkowych. Dla komórki mięśnia szkieletowego ssaka stężenia jonów oraz odpowiadające im różnice potencjałów równowagi podaje tab. 9.2.

Od razu można zauważyć rozbieżności w obliczonych potencjałach równowagi dla poszczególnych jonów. Dla jonów sodu nawet znak się nie zgadza. Dla jonów potasu obliczony potencjał równowagi jest nieco wyższy od zmierzonego potencjału spoczynkowego. Najlepszą zgodność uzyskuje się dla jonów chlorkowych. Lepszą zgodność z doświadczeniem uzyskuje się zakładając różne przepuszczalności błony dla różnych jonów.

12* 179