str0011

jemnie na siebie oddziałują — np. inaczej funkcjonują komórki samodzielnie, inaczej w organizmie wielokomórkowym.

Ostatnią ważną tezą organizmalizmu jest twierdzenie, że w układzie, obok praw rządzących niższymi poziomami, wyłaniają się nowe prawa, właściwe dla wyższych poziomów. Oznacza to. że prawa systemowe obowiązujące na danym poziomie organizacji można tylko częściowo zredukować do praw rządzących niższym poziomem, na wyższym poziomie bowiem działają swoiste prawa uzupełniające (komplementarne). W układach biologicznych zatem oprócz funkcjonujących w najniższych poziomach organizacji praw fizykochemicznych działają, jak zakładali witaliści i holiści, prawa autonomiczne, właściwe biologicznym poziomom organizacji — np. osobniczemu lub populacyjnemu. Tym specyficznym prawom podlegają również funkcje psychiczne. Z takiego podejścia wynikają zasady metodologii organizmalnej. Według nich obok tradycyjnego podejścia analityczno-re-dukcyjnego, właściwego w badaniach poszczególnych poziomów organizacji biologicznej, i ustalania funkcjonowania na tych poziomach praw fizykochemicznych, należy stosować podejście całościowe z właściwą mu metodologią, zwaną kompozycyjną, i badać zależności między tymi poziomami wykrywając swoiste dla nich prawa systemowe.

Podejście organizmalne jest stosowane również w działaniach praktycznych, np. w leczeniu niektórych chorób psychicznych. Stosowanie leków psychotropowych, normalizując patologicznie zmienione procesy nerwowe w mózgu, łagodzi zaburzenia psychiczne (występujące na wyższym poziomie organizacji) spowodowane zakłóceniami przebiegu tych procesów. Z odwrotnym postępowaniem mamy do czynienia w psychoterapii, kiedy to oddziaływanie na psychikę przyczynia się do likwidacji zaburzeń procesów nerwowych.

1.5.    Rozwój poglądów na mechanizmy zachowania się

Różne poglądy na istotę zjawisk biologicznych odnoszą się także do mechanizmów zachowania, co więcej — ściśle związanego z psychiką. Stąd w różnych próbach interpretacji zachowania zaznaczają się wpływy aktualnie dominujących prądów filozoficznych.

W historycznie najstarszych koncepcjach zakładano, że czynności ruchowe, z których w istocie składa się zachowanie (czyli tzw. czynności „animalne”), biorą początek w duszy. Pojęcie to ma nawet odpowiednik etymologiczny (łac. animal — zwierzę, anima — dusza). W rzeczywistości były to poglądy witalistyczne, rozwinięte przez greckich filozofów przyrody, które wspólnie można określić mianem ontologicznej (dv, on po gr. byt) koncepcji psychiki, gdyż zakładano, że to, co działa i czuje, a w człowieku również myśli — to dusza, byt odrębny od ciała. Początkowo uważano duszę za rodzaj delikatnej materii, później jednak Platon i Arystoteles przypisywali jej odmienne właściwości i podnieśli problem jej śmiertelności

11