040

61. Sporządzamy mieszaninę oziębiającą

Gdy na świecie nie było jeszcze elektrycznych lodówek, nieduże ilości lodu wyrabiano używając mieszanin oziębiających.

Sporządzimy mieszaninę składającą się z 3 części lodu lub śniegu i 1 części soli kuchennej.Kostki lodu zzamrażalnika rozdrabniamy zawijając je w płótno i uderzając młotkiem. Wsypujemy do miski dwucentymetrową warstwę kaszy lodowej zmieszanej z kostkami lodu. następnie cienką, półcentymetrową warstwę soli kuchennej, potem kolejną warstwę lodu itd. Za pomocą termometru ze skalą do -20'C mierzymy temperaturę, otrzymanej mieszaniny (rys. 29). Jaką temperaturę odczytujemy?

Jeżeli w naszym doświadczeniu chcemy wyprodukować lód. musimy na czas rozpuszczania się mieszaniny wstawić do miski małą puszkę blaszaną z odrobiną wody. Wkrótce woda zamarznie ..na kamień”. Można też postąpić tak. jak to pokazano na rys. 29b. Blaszane naczynie, do którego wlaliśmy mieszaninę oziębiającą, staw iamy na deseczce, rozlewając pod nim nieco wody. Dzięki obniżeniu temperatury błaszanka przymarza mocno do deseczki.

Wyjaśnienie: Działanie mieszanin oziębiających polega na tym, że podczas rozpuszczania soli w cieczy pochłaniane jest ciepło-ciecz oziębia się. Jeżeli użyjemy soli łatwo rozpuszczalnej, możemy osiągnąć wyraźne obniżenie temperatury. Oczywiście taka metoda wyrabiania lodu na codzienny użytek jest zbyt kosztowna

Wykorzystujemy;

puszkę blaszaną, lód, sól, płótno, młotek, miskę.

Rys. 29. a) Mieszanina lodu z solą kuchenną o/iębia się do temp. -18'C. b) bla$zanka z. mieszaniną oziębiającą przymarza do deseczki

Dośw iadczenie /. Małą buteleczkę z gwintowaną zakrętką napełniamy do pełna zimną wodą. Zakrętkę mocno dokręcamy, starając się nie wylać przy tym wody. Dla bezpieczeństwa owijamy buteleczkę płótnem, po czym wstawiamy ją do mieszaniny oziębiającej lub do zamrażalnika

lodówki.

Doświadczenie 2. Napełniamy probówkę wodą dokładnie do wysokości 10 cm i zaznaczamy specjalną kredką poziom cieczy. Wstawiamy probówkę do zamrażalnika albo do mieszaniny oziębiającej. Po około 5 min woda zamarza na lód-słupek lodu ma wysokość około 11 cm. Lód zajmuje zatem przestrzeń o 1/10 większą niż woda (rys. 30a).

Zamarzająca woda rozszerza się. wywierając przy tym znaczne siły. Może przy tym powodow ać ogromne szkody - wyrwy w ulicach, pękanie rur wodociągowych. Proces zamarzania wody odgry wa również ważną rolę w historii Ziemi-wraz z deszczem i słońcem powoduje stopniową erozję gór.

W 'ykorzystujemy:

buteleczkę po lekach z gwintowaną zakrętką, mieszaninę oziębiającą lub zamrażalnik. 2 probówki, linijkę z podziałką. płótno, kredkę do pisania na

K}’' 30. Krzepnięcie różnych cieczy: a) 10 cm¹ wody zmienia się w 11 cm’ lodu. b) objętość Wrafiny zmniejsza się podczas krzepnięcia

79