046 5

.lm:ok : .1 < >!• .1

i . ....... towarzyszy /wykk* pluralistyczny ukktd diu v / V|ity ii;i aronie pr/.eius

I • • v' * i Możemy zatem powiedzieć, że wymienione pioeesy decyzyjne siano wity • i iv ieweis" e/y leż „uzupełnienie” odpowiednit li (l j. konsensualnego orni o, I ./osinowego) modeli systemu politycznego (Lijphart, Crepaz, 1991).

/e względu na lemat tej pracy pominę dalsze rozważania dotyczące ró/nn nued/y pluralizmem a korporatywizmem. W zamian proponuję przyjrzeć slfl l on.ek wenejom interakcji, w jakich pozostają strony stosunków przemysłowy i li w obu układach. Zredukujemy je do trojakiego rodzaju zmian.

Po pierwsze, będą to zmiany w obrębie areny przemysłowej, np. w posiai i eskalacji nieufności i żądań — jak w przypadku wciąż tlącego się francuskie go konfliktu socjalnego, którego szczególne natężenie obserwowano w lutym 1996 r., lub przeciwnie —w postaci wzrostu wzajemnego zaufania, które jest jednym z warunków zaistnienia tzw. stanu pokoju społecznego.

Po drugie, zmiany przeobrażające funkcjonowanie instytucji i struklm proceduralnych. Przykład stanowi tu sytuacja w Wielkiej Brytanii, gdzie iu początku lat osiemdziesiątych gabinet M. Thatcher odrzucił praktykę konsultac ji z sektorem pracy, kończąc w ten sposób okres zalążkowej instytucjonalne! partycypacji związków zawodowych w politycznym procesie decyzyjnym Konserwatyści uznawali jedynie czysto „pragmatyczną” rolę związków zawo iłowych — partycypację na poziomie zakładu pracy (w skali mikroprzemysło wej). W okresie tym zlikwidowano centralne procedury o charakterze trójstron nym, a okazyjne spotkania związkowców z rządem zaczęto traktować jako cle ment „edukacji” sektora pracy. Mając to na uwadze, należy jednocześnie pa miętać o funkcjonowaniu w Wielkiej Brytanii tzw. zasady closed shop, która w istocie ustanawia układ korporatywistyczny w skali mikroprzemysło wej¹.

Po trzecie, zmiany wpływające na ewolucję ogólnej wizji (strategii) rozwoju społecznego i gospodarczego².

W .pizyjających okolic/nosi im li odpowiedni;! konfiguracja wymienionych lu ruhia/cń sprzyja ukszlallowanin ar hardziej zaawansowanych form trój-iiMiim i „obsługi” konfliktu na ile dysirybutywnym. Praktyki te są najbliższe .. ..l\c p politycznej państw skandynawskich, Austrii i w mniejszym stopniu li. l)-n, Holandii czy Niemiec. W grupie wymienionych państw zauważa się pi - nr podobieństwa komponentów stosunków pracy.

Wyróżnia się w tym kontekście trzy aspekty:

I) specyficzny, scentralizowany mechanizm artykulacji interesów (praco-iIhwi y i pracownicy to dwie najsilniejsze grupy interesu, które uczestniczą pi /eiargu koordynowanym przez administrację publiczną);

’) charakterystyczny, poprzedzony negocjacjami sposób alokacji wartości pi ..mimicznych i politycznych;

ł) wysoki stopień zaangażowania partnerów społecznych w proces wdraża m.i wspólnie wypracowanych decyzji, przy czym skuteczność realizacji uzgod ....ai zależy od siły i reprezentatywności poszczególnych struktur (Gerlich, 19⁽>2).

W zależności od natężenia wymienionych cech zjawisk wymienia się od i ilkii do kilkunastu form w obrębie kontinuum, którego układami brzegowymi . i idealne modele pluralizmu i korporatywizmu. W większości opracowa' ii/ywa się jednak uproszczonej klasyfikacji, która dzieli pluralizm/kotpu • iiywizm według trzech poziomów natężenia jego zjawisk. Mamy więc w lun mięi tu: (1) pluralizm przechodzący w korporatywizm w postaci słabej, ( .’) km |."iulywizm średnio zaawansowany oraz (3) najsilniej rozwinięlą formę km po mięwistycznej strategii organizacyjnej.

W większości publikacji dodaje się, iż korporatywistyczny układ stosunków pilicy opiera się na czterech filarach:

1)    pierwszy z nich, definiowany często jako kluczowy, istnie-p* d/ięl.i u.mgażowaniu państwa (administracji publicznej);

2)    fundamentem drugiego jest aktywność silnych central związkowych.

ł) trzeci tworzą organizacje biznesu;

4) istotą czwartego jest swoista „ideologia porozumienia”, której wymiei nym efektem są tzw. trójstronne pakty społeczne czy — w szerszym ujęciu i/w. gospodarka negocjowana (negotiated economy).

Przyjrzyjmy się bliżej każdemu ze wspomnianych filarów i zastanówmy .lę nad kilkoma aspektami uczestnictwa partnerów społecznych w trójstronnym przetargu interesów.

Rola administracji publicznej w systemie stosunków pracy

W zależności od aktualnej konfiguracji uwarunkowań politycznych udział państwa w formowaniu stosunków pracy może być interpretowany co najmniej

wai mikt rozwoju instytucji państwa bezpieczeństwa socjalnego (wclfair stale). < )bn iii.\ wolm /ułamywania się wielu mechanizmów dawnego porządku socjalnego, jesteśmy Swlmll .mil dyskusji nad dalszymi drogami rozwoju społecznego, polilyc/nego oraz gnspodim /ego,

1

Porozumienia typu closed shop. zawierane w miejscu pracy między pracodawcą a zwią/ kami zawodowymi, mają w Wielkiej Brytanii długą tradycję. Strony porozumienia uzgadniają, że przynależność do określonego związku stanowi wstępny warunek zatrudnienia w określo nym zakładzie czy branży. Układ ten z jednej strony umacnia pozycję związków zawodowych na arenie przemysłowej, zapewniając im odnawialność zasobów (członkostwo, spójność ora/ siłę organizacyjną), z drugiej zaś ułatwia pracodawcy prowadzenie negocjacji z jednorodna w sensie organizacyjnym załogą. Przez długie lata praktykę closed shop regulowała wykładnia orzecznictwa common law. Dopiero ustawa o stosunkach przemysłowych (Industrial Relations An) z P)71 r. ograniczyła swobodę zawierania tego trybu porozumień. Na jej mocy indywidualni pi acownicy uzyskali prawo do pozostawania poza organizacją związkową. Jednak po wyborczej poiażce konserwatystów w 1974 r. nowy rząd przeprowadził ustawę o związkach zawodowych i stosunkach pracy, która znosiła ograniczenia dotyczące closed shop. W ten sposób ponownie pozbawiono pracowników prawa do pozostawania poza organizacją związkową w zakładach, gdzie strony zawarły kontrakt closed shop. W 1980 r. porozumieniami typu closed shop objętych było w Wielkiej Brytanii 5 min pracowników. Szacuje się, iż liczba la |csi mulili aktualna.

2

¹ l)n połowy lal osiemdziesiątych w wielu państwach Pumpy /.uclioilulej obserwowano limki jonowanie l/.w, powojennego konsensn socjaldemokratycznego, l Im \ iv\ m/uł dogodne