104177

XXVI FABUŁA I HJSTORJA

jakiś czas towarzyszył Franciszkowi P., aż ok. 1 IV dostał sie dr> rosyjskiej ^2S.    * ^a&JUeaietH_l

Dalsze jego dzieje rozpoczyna droga zesłańcza do Kazani-

ucieczka, pojmanie w Petersburgu, ponowne zesłanie___nV

Kamczatkę i ponowna ucieczka, tym razem uwieńczona olśnię' wąjącym sukcesem. Potem — pasmo przygód w Europie, Ameryce, na Madagaskarze...

. Wersja Maurycego Augusta Beniowskiego. Urodził się w j 74 /

Po 1758 r. udał się na Litwę, by objąć dziedzictwo po stryju; wrócił na Węgry, by odzyskać swe dobra, zagrabione podstępnie przez stryjów (ten moment Słowacki wprowadził do rozpoczętego przed poematem fragmentu dramatycznego o Beniowskim). Potem powrócił na Litwę i na nalegania „magnatów i senatorów polskich”²⁶ przystąpił w lipcu 1767 do nieokreślonej bliżej konferedacji (u tamtym czasie mogła to być konfederacja radomska barska nie była jeszcze zawiązana). Do walk przyłączył się w lipcu 1768. Jako doświadczony dowódca górował mądrością nad polskimi magnatami, którzy, lekceważąc jego rady, ponosili same klęski; Beniowski natomiast wciąż odnosił znakomite zwycięstwa, ścierając się z wojskami generałów Apraksina i Ignaliewa, setkami i tysiącami zabijając Moskali, zaś ludność traktując z rzadką szlachetnością. Walczył najpierw w okolicach frakowa, potem Chełma. Bełza, Konstantynowa, Kamieńca, Żwarica, wreszcie trzykrotnie ranny pod Stryjem, dostał się w ręce Rosjan i w kajdanach, niemal umierający, zostaLzawleezony do Kijowa.

W-pierwszych pięciu pieśniach poematu Słowackiego zostały ukazane tylko migawki z życiorysu Maurycego Kazimierza Zbigniewa Beniowskiego, jakby okres wstępny biografii, której znakomite momenty, tu tylko zapowiadane, będą wprowadzone w dalszych częściach utworu. W każdym razie młodość pan Beniowski.

²⁵    Zob. T. E. M o d e 1 s k i, op. cit.

²⁶    Maurycy Beniowski, Pamiętniki. Fragment konfederacki. oprać. Leszek Kukulski i Stanisław Makowski, Warszawa 1967. s. 14.

który, według powtarzanych w poemacie zapowiedzi, polem, podobnie jak jego pierwowzór, miał znałezć się na~Kaiftraatce i dokonywać niesłychanych czynów-. miał urna zupełnie. Mówił o sobie wprawdzie: ..Z Węgier albo w iem nuue rodowody-Prowadzę i mam hrabiowskie tytuły" U U 6W—6k>8). lecz urodził się na Podolu, jeszcze o kilka lat później, niż sugeruje historyk (w momencie rozpoczęcia poematu, w 1768 r.. miał lat 20). Pierwsze pięć pieśni, opublikowane w 1841 r. mówią tylko 0 początkach awanturniczej wyprawy, stanowią zaledwie prolog do zapowiadanej opowieści o wiełłoch i heroicznych przygodach.

1 tak tematem piesiu 1 jest wyjazd Beniowskiego-a rodzumęąo domu i pożegnanie z Anielą, u pieśni H bohater nadal z nią się żegna; potem odjeżdża i mija się z konfederatami! tiói/V Opatio wuj ą zamek jej ojca. Starosty: piesn łll rozpoczyna się w momencie, gdy Beniowski stojąc nad miastem widzi z góry walki o Bar" lecz me bierze w mch udzratn. óddaTa się. waBTżmy przez „ptaszki Wencry”. bv ocalic Swcnisnę przed Moskalami, potem rózgi\wa się .wena we wnętrzu spróchniałegQ dębu. przybywają ksiądz Marek i Sawa. w pieśni IV ksiądz Marek pisze lisi\. Beniowski pojedynkuje się 7 Sawą. następnie wyrusza.-na Krym. wyekspediowany przez Księdza z uusją dostarczenia pism do chana; w piesiu \ biegną dwa wątki: Sawa odwozi Swentvnę ¹ leci w step. Beniowski ..dniami i nocą” pospiesza na Kr\ni; wreszcie. w wersie lOdpicsm V. widząc jakieś obozowisko ../siadł z koma' i tu nieoczekiwanie żegnamy się z bohaterem, t.ibuła już się urywa

Słowacki w opublikowanym tekście poematu nic wykroczył zatem w zakresie fabuły poza popularne motywy romansu awanturniczego miłosne sentymenty, utarczki zbrojne w obronie dziewicy. poiedynek by zakończyć wprowadzeniem lematu 0charakterze patriotycznym: misją kurierską pana Beniowskiego.

Słowacki znał tamte okolice, przejeżdżał przez Bar jadąc do Odem latem 1827 i