04 2

HISTORIA i WSPOŁCZESNOSC

Córka Zofia wraz z mężem Malcolmem Wolfe Muzzary i córeczką Tessą.

w Warszawie, odcinając od mocodawczym i poborów. Zygmunt Chamiec znalazł więc pracę jako dyrektor administracyjny Opery Narodowej. W1917 r. został dyrektorem Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej (zależnej od Banku Rzeszy). Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości pracował w służbie dyplomatycznej jako przedstawiciel Polskiej Komisji Ekonomicznej na konferencję pokojową w Paryżu. W tym czasie nawiązał kontakty z przedstawicielami przemysłu angielskiego. Od pobytu w Londynie w 1921 r. datuje się jego przyjaźń z Marconim — odkrywcą radia. Spędzał wiele czasu w jego towarzystwie i zakładach. Był to początek fascynacji radiem, która po skończonej misji dyplomatycznej zdecydowała o dalszych decyzjach życiowych Zygmunta Chamca. Z jego inicjatywy i z jego udziałem powstała w 1924 r. prywatna spółka Polskie Radio, która w rok później uzyskała koncesję na organizację radiofonii w Polsce. Dzięki energii i talentom menedżerskim dyrektora w ciągu następnych 10 lat w warunkach biednego, odradzającego się państwa Polskie Radio znalazło się w pierwszym rzędzie tego typu organizacji w Europie, a jego dyrektor należał do niekwestionowanych autorytetów w święcie radiowym.

Charakter i rozmiar artykułu nie pozwalają choćby w zarysie przybliżyć organizacyjnych i programowych osiągnięć założyciela i dyrektora. Polskie Radio było w tamtych czasach przedsiębiorstwem nowoczesnym, dochodowym, o uznanej pozycji społecznej. Nie było merytorycznych powodów, aby po przejęciu przez państwo w 1935 r. całości udziałów w spółce akcyjnej, jaką było Polskie Radio, rezygnować z usług wybitnego menedżera. Stało się jednak inaczej. Po śmierci J. Piłsudskiego ówczesny obóz władzy zapragnął w pełni podporządkować sobie Polskie Radio i potrzebował na jego czele osoby ściśle związanej z kierownictwem państwa. Tą osobą okazał się Roman Starzyński, brat Stefana — prezydenta Warszawy. Zygmuntowi Chamcowi nie zaproponowano niczego, chociaż na kilka dni przed odwołaniem z funkcji dyrektora obradująca w Warszawie Międzynarodowa Unia Radiowa wybrała go na wiceprezesa. Przez następny rok pozostawał dzięki temu w orbicie spraw radiowych, reprezentując m. in. interesy Europy w negocjacjach z USA dotyczących współpracy radiowej. Po wygaśnięciu mandatu jego kontakty z radiem ostatecznie ustały.

Do wybuchu wojny próbował jeszcze sił w produkcji filmowej. We wrześniu 1939 r. jako jeden z pierwszych zgłosił się do Ochotniczej Straży Obywatelskiej. Po kapitulacji Warszawy prowadził warsztat produkcyjny dający wielu osobom zatrudnienie i ochronę przed wywózką do Niemiec. Podczas powstania warszawskiego pełnił do końca funkcję komendanta blokowego obrony przeciwlotniczej i przeciwpożarowej. Po kapitulacji przeszedł obóz w Pruszkowie i z żoną wywieziony został w Krakowskie. Po zakończeniu wojny osiedlił się w Katowicach, gdzie założył spółkę węglową. Zdając sobie sprawę, że w nowym ustroju los prywatnej spółki jest przesądzony, stawił się do dyspozycji Ministerstwa Handlu Zagranicznego. Biegła znajomość sześciu języków oraz zagraniczne kontakty czyniły go niezwykle cennym fachowcem. Plany zawodowe przerwała choroba zapalenia płuc. Umarł niespodziewanie 28 grudnia 1948 r. i pochowany został na Powązkach.

Miał dwie córki — Zofię i Wandę, które w przededniu wojny rodzice postanowili wysłać do rodziny hr. Tarnowskich w Krakowskiem. Z nią przedostały się do Anglii, gdzie wyszły za mąż i spędziły resztę życia. Wdowa po Zygmuncie, Zofia, zmarła na początku lat siedemdziesiątych w Anglii. Fakt zamieszkiwania najbliższej rodziny poza Polską sprzyjał powojennej ciszy wokół osoby Zygmunta Chamca, a polityczne względy nie przemawiały za tym, aby Polskie Radio szukało przykładów do naśladowania wśród przedwojennej kadry.

Myślę, że obecnie ustały wszelkie powody, dla których postać „ojca Polskiego Radia” nie miałaby zająć należnego jej miejsca wśród zasłużonych obywateli Rzeczpospolitej, a szczególnie wśród najbardziej zasłużonych ludzi polskiej radiofonii. ■

Ryszard Miazek Zdjęcia: archiwum prof. M. Kwiatkowskiego