064 6

126 klasa wyrównawcza poziom zaawansowania w karierze szkolnej; 2) izba szkolna, pomieszczenie, w którym odbywa się nauka szkolna.

klasa wyrównawcza, klasa szkolna, która składa się z uczniów nie nadążających w nauce ze swymi rówieśnikami. Tworzenie z tych uczniów klas mniej licznych, przy czym otoczonych dobrą opieką pedagogiczną, sprzyja poprawie ich wyników wychowania i nauczania oraz zapobiega drugoroczności.

klasowo-lekcyjny system nauczania, organizacja nauczania, która polega na podziale uczniów na klasy realizujące ustalone centralnie programy nauczania. Program każdego przedmiotu przewidzianego dla danej klasy dzieli się na działy, te zaś na tematy, które opracowuje się na pojedynczych lekcjach. System ten, stworzony przez J. Sturma i gł. przez J.A. Komeńskiego, doprowadzony do pewnego skostnienia w XIX w., dotąd nie stracił swego znaczenia, jednakże stosuje się go na ogół w mniej sformalizowanej postaci. Dość częstym jego uzupełnieniem jest -* system pracowniany bądź -* system brygadowo--produkcyjny. Obok nich spotyka się niekiedy -* system nauczania wielopoziomowego, umożliwiający wyodrębnienie w klasie 2-3 grup uczniów o różnych poziomach rozwoju umysłowego lub nawet szkół bez klas, w których tok nauki ustala się odrębnie dla każdego ucznia.

klasówka, pisemna praca kontrolna, której celem jest sprawdzenie stopnia utrwalenia przez uczniów opanowanego uprzednio materiału. W szkołach polskich popularny jest również termin kartkówka, oznaczający k. pisaną w ciągu kilku minut na kartkach, a nie w zeszytach klasowych. K. wywołuje znaczne napięcie w klasie, jest bowiem zawsze oceniana stopniem, toteż na ogół pojawia się znacznie rzadziej niż inne sposoby kontroli.

klasyfikacja [łac. classis — oddział, facio — czynię), podział dowolnego zbioru rzeczy lub zjawisk na podzbiory (człony), przy czym każdy z podzbiorów ma jakieś cechy wspólne, lecz zarazem rozłączne z cechami wszystkich innych podzbiorów. K. może być naturalna, tj. grupująca w każdym podzbiorze przedmioty pod wieloma względami (ważnymi z punktu widzenia danej k.) bardziej podobne do siebie niż do przedmiotów należących do innych podzbiorów podziału, lub sztuczna, grupująca przedmioty podobne tylko pod jednym względem. K. naturalna jest szczególnie przydatna w opisie naukowym.

klasyfikacja osiągnięć uczniów, dokonywanie okresowej i całorocznej

oceny osiągnięć uczniów we w^fszystkich przedmiotach nauki szkolnej. Podstaw ę tej oceny stanowią wyniki systematycznego sprawdzania tych osiągnięć przez nauczycieli w ciągu danego roku lub okresu szkolnego.

klasy łączone, organizacja nauczania w' szkołach niżej zorganizowanych, która polega na prowadzeniu przez jednego nauczyciela w tym samym miejscu i czasie nauki z najmniej dwoma rocznikami uczniów (klasami). K.ł. tworzy sK w szkołach podstawowych na wsi, gdzie zbyt mała liczba dzieci nic pozwala

Klemensiewicz 127

na tworzenie normalnych klas. Ma to miejsce w tych szkołach, w których jest 1-4 nauczycieli.

klasy społeczne, grupy podstawowe w strukturze społeczeństwa, których wyodrębnianie się jest uwarunkowane przez swoiste stosunki ekonomiczne. W okresie ostatnich dwustu lat pojęcie k.s. ulegało przemianom. We współczesnej socjologii niemarksistowskiej k.s. pojmowane są w znaczeniu warstw społecznych, stanowiących podstawowy element stratyfikacji społecznej, opartej na hierarchii prestiżu społecznego, władzy lub pozycji ekonomicznej. W socjologii marksistowskiej, której podstawy stworzyli Marks i Engels, pojęcie k.s. zostało połączone z pojęciem walki klas. Według Lenina k.s. to „wielkie grupy ludzi różniące się między sobą miejscem w historycznie określonym systemie produkcji społecznej, stosunkiem do środków produkcji, rolą w społecznej organizacji pracy i — co za tym idzie — sposobem otrzymywania i rozmiarem tej części bogactwa społecznego, którą rozporządzają. Klasy to takie grupy ludzi, z których jedna może przywłaszczyć sobie pracę drugiej dzięki różnicy miejsca, jakie zajmują w określonym systemie gospodarki społecznej”. Walka klas, będąca konsekwencją ich antagonistycznego charakteru w społeczeństwie kapitalistycznym (i feudalnym), przebiega na płaszczyźnie ekonomicznej, politycznej i ideologicznej, prowadząc do rewolucji społecznej, a w przypadku kapitalizmu do powstawania społeczeństw socjalistycznych, w których władzę sprawuje proletariat. Z nich dopiero mają się wyłaniać społeczeństwa komunistyczne o charakterze bezklasowym.

Klein Helmut (ur. 2 III 1930 w Berlinie), pedagog NRD; doktor nauk pedagogicznych Uniw. Humboldta w Berlinie 1952; habilitacja tamże 1959; od 1961 profesor pedagogiki Uniw. Humboldta; 1969-76 dyrektor Sekcji Pedagogiki w tym uniwersytecie, a od 1976 jego rektor; członek Akad. Nauk Pedagogicznych NRD. Za interesowania naukowe K. koncentrują się na ogólnych problemach dydaktyki oraz na zagadnieniach organizacji pracy dydaktyczno-- wychowawczej, organizacji szkoły i systemu szkolnego. Ważniejsze prace r Didaktik (współaut. K. Tomaschewsky, 1956), Zasady i reguły dydaktyczne (1959, wyd. poi. 1962), Polytechnische Bildung und Erziehung in der DDR (1962), Bildung in der DDR (1974), Beitrdge zur Fuhrung des Lemem in der sozialistschen Sekule (z N.F. Tałyziną, 1975), Einheitlicher Uniernchi-indwi-duelle Fórderung (1975).

Klemensiewicz Zenon (1891-1969), językoznawca i dydaktyk; od 1919 nauczyciel gimanzjum, następnie wykładowca dydaktyki języka polskiego ^w Studium Pedagogicznym Uniw. Jagiellońskiego;od 1939 profesor tej uczelni, od 1946 członek PAU, od 1954 — PAN (od 1960 prezes Oddziału Krakow-skiego PAN); od 1958 redaktor naczelny ,Języka Polskiego”; od 1967 członek World Academy of Art and Science w USA; od 1961 wiceprezes ZNP. Interesował się szczególnie składnią i historią języka polskiego, bronił jego czystości