099 4

I lii||ii\l.iw I 'niilkownM

dii nim ji' się człowieka j;iko obywatelu, w diugim . jako jednostką 11 u I / K.) Wszystkie lr dystynkcje maj;) sens historyczny, o ile wyrażały one złożono.* /ai hodzących procesów ekonomicznych, polilyc/.uyi li i kulturowych, przeoln .1 /en 1 sprzeczności społecznych, jak i znaczenie annlilyczno-metotlologicznr.

0    ile służyły jako schematy teoretyczne i badawcze. W tym też znaczeniu m| one nadal używane we współczesnej myśli politycznej oraz studiach prawni czych i politologicznych.

W praktyce ludzie tworzący społeczeństwo nie dzielą siebie na jednostki

1    obywateli, a tym bardziej wtedy, gdy odnoszą się do administracji publicz nej. To odróżnienie ma większe znaczenie dla tej struktury prawno-polityczne j W życiu publicznym powstają stosunki prawne i polityczne między określonymi władzami publicznymi, reprezentowanymi przez urzędników i obywatelami jako podmiotami prawnymi i politycznymi. Jednocześnie decyzje władcze i czyn ności prawne podejmowane przez urzędy publiczne dotyczą spraw, które pośrednio lub bezpośrednio odnoszą się do poszczególnych jednostek lub ich związków i danych zbiorowości. Ostatecznie podstawową funkcją administracji publicznej jest organizowanie i kierowanie określonymi zbiorowościami lud/ kimi. Administracja jako specyficzna struktura organizacyjna państwa przez swoje funkcje reprezentuje władzę państwową, której podlega cała ludnosi zamieszkująca dane terytorium.

W tej pracy zajmę się administracją publiczną jako problemem politycznym w najszerszym tego słowa znaczeniu, czyli relacją władzy, która pojawia się przez sam fakt istnienia i działania administracji, jako podsystemu systemu politycznego, czy też jako jednego z głównych elementów nowoczesnego pań stwa. Relacja ta pojawia się też wtedy, gdy obywatele mają określone obowiązk 1 wobec państwa, oczekują współdziałania w rozwiązywaniu swych życiowych problemów czy też chcą załatwiać jakieś interesy indywidualne lub grupowe. Jest to problem polityczny w najbardziej ogólnym sensie, który odnosi się do wpływu tej struktury władzy państwowej na egzystencję poszczególnych jedno stek ludzkich, jak też na możliwości realizacji praw człowieka i wolności oby watelskich. Z tego to względu zajmę się przede wszystkim krytyką biurokracji i polityczną racjonalizacją administracji. Zważywszy, że często używa się tych dwóch terminów jako synonimów, należy wskazać na najczęstsze znaczenia słowa „biurokracja”.

Termin ten odnosi się współcześnie do różnych wielkich organizacji nowo czesnego społeczeństwa. W tym sensie mówi się o biurokracji gospodarczej, partyjnej, związkowej, kościelnej itd. Administracja publiczna jest swoistym typem organizacji biurokratycznej. Podstawowym jej elementem jest jednolity aparat władzy państwowej, opierający się głównie na środkach represji. Do je go określenia używa się pojęcia administracja rządowa i utożsamia się ją z wla dzą wykonawczą. We współczesnych państwach tzw. administracja samorzą dowa jest przedłużeniem i uzupełnieniem tego podstawowego elementu. Jedna

i druga iwm | t alośc, która w ramach systemu politycznego stanowi odiębny podsystem W tym układzie moment samorządowy nie wyklucza biurokrm p jako organizacji administracyjnej, a jedynie może być rozpatrywany w lanun li dialektyki biurokratyzacja i odbiurokratyzowanie.

Pojęcie biurokracji w języku teorii politycznej

W etymologicznym znaczeniu biurokracja jest to władza urzędu¹. Tak samo mało to znaczy, co słowo „demokracja” łączone z władzą ludu. Ale jest faktem społeczno-historycznym istnienie zjawiska zwanego „biurokracją”, które gene tycznie łączy się z powstaniem państwa. Różne znaczenia tego terminu są tez z tym związane. Najczęściej jest on używany w znaczeniu pejoratywnym. Zna mienne jest to, że pojawia się w odniesieniu do złego sposobu funkcjonowania administracji publicznej i negatywnych ocen zachowań jej personelu. Znaczenie to jest ważne, ponieważ wyrasta ono z doświadczenia indywidualnego i zbio rowego, które powstaje na gruncie praktycznych działań administracj i w różu yc11 dziedzinach życia społecznego. W literaturze naukowej termin ten jest żywimy także w znaczeniu opisowo-analitycznym oraz jako pojęcie teoretye/iu Mm/ii.i wyróżnić trzy znaczenia tego terminu.

Pierwsze odpowiada tradycyjnemu już pojęciu nauk społecznych I ........ •

cja jest to rząd ze swoimi urzędami, a więc aparatem państwa złożonym . iiml cjonariuszy zazwyczaj mianowanych, a nie wybieranych, zorg;im/o\\ ,iiim h w sposób hierarchiczny i zależnych od władzy zwierzchniej. W tym /n.i.    mu

władza biurokratyczna jest synonimem panowania prawa i porządku i ud.....i

się do rządu i podległej mu administracji, który sprawuje swoją władzę publn uą

bez udziału obywateli. Obecnie jest to znaczenie historyczne, poim \\ u/ od.....

się do tego, przez co wcześniej rozumiano „państwo” i co było mwiio/n.i- n< z systemem politycznym. W rozwiniętym państwie przedstawia iiT.I mi odrębnioną władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą, z wbudow ,mvmi organizacjami politycznymi i zawodowymi, jak i z działającą opinią pnhlu zuą właściwe jest znaczenie, które pochodzi od Maxa Webera. Biumkl;u \:\ |i i n» racjonalizacja wszelkiej działalności zbiorowej, wyrażająca się w koneenii.u |i i centralizacji wielkich organizacji oraz w rozwoju w ich ramach systemu lu / osobowych przepisów dotyczących zarówno funkcji i podziału odpowit-dzi.il ności, jak i postępowania funkcjonariuszy. Synonimem tak rozumianej biuro kracji jest pojęcie „organizacji racjonalnej” użyte w sensie politycznym. Wir*./

1

W słowniku współczesnego języka francuskiego „biuro” oznacza m.in. instytucjęjniblu / ną, w której są umiejscowione usługi administracyjne, handlowe, przemysłowe. „Hitiroknu |n natomiast oźnacza „całokształt administracji publicznych pojmowanych jako uprawnienia inajin r negatywny wpływ na kierowanie sprawami; całość funkcjonariuszy zajmujących się adniiiii. strowaniem”. Zaznacza się zarazem, że jest najczęściej używane w znaczeniu pejoratywnym (Dictionnaire du Franęais contempomin, Larousse, Paris, I ‘>64, s. 171).