09
1

11

WITAMINY ROZPUSZCZALNE W TŁUSZCZACH

Witaminy te różnią się zasadniczo od witamin rozpuszczalnych w wodzie budową chemiczną i ze względu na ich nierozpuszczalność wymagają obecności żółci podczas wchłaniania (z przewody pokarmowego) i transportu po organizmie.

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach

Lp-	Grupa	Nazwa	Formy aktywne	Rok odkrycia
1	Witamina A Prowitamina A	retinol ^-karoten	retinol kwas retinowy 3-dehydroretinol (A2) a, fi, y-karoten i inne	1909
2	Witamina D	cholekalcyferol	ergokalcyferol (D2) cholekalcyferol (D3)	1918
3	Witamina E	a-tokoferol	a, /?, y, fktokoferol a, fi, y, <$-tokotrienol	1922
4	Witamina K	filochinon	filochinon (KO menachinon (K2) menadion	1929

Witaminy te są magazynowane w tkance tłuszczowej gdzie mogą przebywać miesiącami a nawet latami, co powoduje ryzyko toksyczności przy ich nadmiarach.

Witamina A - retinol (prowitamina - karetonoidy)

Termin ten odnosi się do wszystkich pochodnych P-jononu, najaktywniejszym związkiem z grupy karotonoidów jest P-karoten. Związki te są niezbędne do budowy błon komórkowych a więc: skóry, tkanek wzrostu, komórek wzrokowych, utrzymania stabilności komórek w organizmie, syntezy hormonów nadnercza, wydzielania tyroksyny z tarczycy, komórek immunologicznych i nerwowych. Karotenoidy jako biologiczne antyoksydanty (wraz z Vit C) zapobiegają powstawaniu nowotworów.

retinol

CH_zOH

Zawartość związków z grupy witaminy A oznacza się jako równoważnik retinolu (przyjmuję się, że p-karoten = 1/6 aktywności biologicznej retinolu, pozostałe karotenoidy 1/12 retinolu).

Witamina A występuje w tkankach zwierzęcych w postaci retinolu, w roślinnych w postaci prowitaminy A karotenoidów. Podstawowe źródło to mleko i produkty mleczarskie, jaja, wątroba, ryby (zwłaszcza śledzie), oraz oleje rybna (trany). Źródłem karotenoidów są żółte i pomarańczowe i czerwone owoce i warzywa. Obróbka termiczna powoduje niewielkie straty w ilości od 10-15%. Podczas smażenia mogą dochodzić do 25%.

Karotenoidy ulęgają łatwo utlenianiu pod wpływem światła i tlenu. Straty te podczas długiego przechowywania w temperaturze 10C dochodzą do 40%. Źródła pokarmowe zebrano w tabeli.