153 4

-    niskostopowe (do 3%),

-    średniostopowe (3+20%),

-    wysokostopowe (powyżej 20%).

Żeliwa niskostopowe zawierają najczęściej: Ni, Cr, Mo, Cu, Pierwiastki te, oddziałujące głównie na strukturę osnowy, umożliwiają uzyskanie żeliwa perlitycznego z drobnopłatkowym grafitem. Rozpuszczając się w ferrycie wpływają również na rozdrobnienie struktury osnowy, powodując tym samym wzrost własności wytrzymałościowych. Chrom i molibden stabilizują ponadto cementyt, zwiększają odporność żeliwa na pęcznienie i wpływają na zachowanie własności mechanicznych w podwyższonych temperaturach.

Pierwiastki stopowe wprowadzane do żeliw w większych ilościach mają na celu:

-    poprawę odporności na pęcznienie,

-    zwiększenie żaroodporności i żarowytrzymałości,

-    zwiększenie odporności na ścieranie,

-    zwiększenie odporności na korozję,

-    umożliwienie pracy w obniżonych temperaturach,

-    nadanie specjalnych własności fizycznych.

Stosownie do wymaganych własności mechanicznych, fizycznych bądź chemicznych wprowadzono klasyfikację żeliw stopowych zawartą w normie PN-88/H-83144. Można je klasyfikować również wg struktury osnowy metalicznej na:

-    żeliwo austenityczne (wysokoniklowe, niklowo-chromowe, średnio-i wysokomanganowe),

-    żeliwo ferrytyczne (średnio- i wysokostopowe, krzemowe i aluminiowe, wysokostopowe chromowe),

-    żeliwo perlityczne (średnioniklowe z miedzią, molibdenem, wolf~ ramem i wanadem),

-    żeliwo ledeburytyczne (chromowe),

-    żeliwo martenzytyczne lub bainityczne (niklowe, niklowo-chromo-we, chromowo-mołibdenowe).

15.9. Zadania do ćwiczenia

ZADANIE 1

Temat: Określenie wpływu wydzieleń grafitu na własności żeliw.

Cel zadania

Zapoznanie się ze sposobami klasyfikacji grafitu wg kształtu, wielkości i rozmieszczenia jego wydzieleń oraz wpływem, jaki

wywiera na własności mechaniczne żeliwa.

Przebieg ćwiczenia

1.    Określić podstawowe postacie grafitu (płatkowy, sferoidalny, kłaczkowy-węgiel żarzenia) w obserwowanych próbkach oraz scharakteryzować jego wpływ na własności żeliw.

2.    Dokonać oceny kształtu wydzieleń grafitu, jego wielkości i rozmieszczenia. Ocenę przeprowadzić na zgładzie nietrawionym przy pow.l00x poprzez porównanie z wzorcami zawartymi w normie PN-75/H-04661. Wyniki zestawić w tablicy.

Nr próbki	Postać grafitu	Kształt wydzieleń grafitu	Długość (średnica) wydzieleń grafitu	Charakterystyczne rozmieszczenie grafitu

3.    Opisać cechy specjalne żeliw wywołane obecnością grafitu w strukturze.

4.    Zestawić w tablicy wyniki oceny wydzieleń grafitu.

297