162 163

V. anonyma dextra

V. cava sup-

Ventriculus sin.

Ap.ex cordis

Ryc. 89. Położenie serca i wychodzących zeń naczyń w stosunku do przedniej ściany klatki piersiowej.

. carolfs comm. sin.

V. jugularls int sin.

A. et V subclavia V. anonyma sin Arcus aortae

A. pulmonalis

Auricula sin.

w miejscu najbardziej oddalonym o 3¹/₂—4 cm na prawo od przedniej linii pośrodkowej.

Rzut lewego brzegu serca zaczyna się w II lewym międzyżebrzu w odległości 2 cm od brzegu mostka i stąd kieruje się w postaci linii wypuklonej w lewo ku koniuszkowi serca, gdzie jest oddalony od przedniej linii pośrodkowej o 8—11 cm. Rzut koniuszka serca znajduje się w V lewym międzyżebrzu tuż poniżej granicy między chrząstką a kością V żebra, a rzut dolnego brzegu serca — u mężczyzn mniej więcej w 50% przypadków poniżej kąta wytworzonego przez luk żebrowy i wyrostek mieczykowaty, u kobiet zaś w 70% — powyżej tego poziomu. Toteż zranienie nadbrzusza u kobiet rzadziej wiedzie do uszkodzenia serca.

Przednią powierzchnię serca tworzą przeważnie prawa komora i na niewielkiej przestrzeni prawy przedsionek oraz lewa komora; tylną powierzchnię — lewy przedsionek, częściowo także prawy; dolną tworzy przeważnie prawa komora i częściowo lewa, koniuszek zaś serca lewa komora (ryc. 89).

Przednia powierzchnia serca na znacznej przestrzeni nie przylega bezpośrednio do mostka, lecz jest od niego oddzielona przez cienkie przedniośrodkowe brzegi obu płuc i przez zatoki opłucnej.

Prawy brzeg serca tworzy prawy przedsionek; lewy brzeg — lewa komora, a w górnej części zarys uszka lewego przedsionka; dolny brzeg — prawa komora i w okolicy koniuszka serca lewa komora; górny brzeg od góry jest odgraniczony przez górną żyłę główną oraz przez tętnicę główną i płucną.

BADANIE SERCA

Serce i wychodzące zeń duże tętnice bada się zawsze w położeniu pionowym i poziomym na wznak, a serce czasami także wtedy, gdy chory leży na boku. Bada się serce oglądaniem, obmacywaniem, opukiwaniem i osłuchiwaniem.

OGLĄDANIE I OBMACYWANIE OKOLICY SERCA

Oglądanie i obmacywanie serca i jego okolicy ma za zadanie stwierdzić, czy nie ma zniekształcenia klatki piersiowej, ograniczenia jej ruchomości, zmian cech uderzenia koniuszkowego, a także dodatkowych tętnień oraz wyczuwalnych szmerów.

Zniekształcenie klatki piersiowej w związku z chorobą narządu krążenia może dotyczyć całej okolicy sercowej lub być ograniczone.

Rozległe zniekształcenia stwierdza się u chorych młodych, których klatka piersiowa jest podatna, gdy choroba narządu krążenia wiedzie do stałego znacznego powiększenia serca, a więc: r

1)    w przypadkach dużego przerostu i rozszerzenia lewej komory w niedomykalności zastawki tętnicy głównej;

2)    w nasilonym wysiękowym zapaleniu osierdzia;

3)    we wrodzonym zwężeniu zastawki pnia płucnego;

4)    w przypadku niezarosłego przewodu tętniczego Botalla;

5)    w mniejszym stopniu w niedomykalności zastawki dwudzielnej, zwłaszcza skojarzonej ze zwężeniem lewego ujścia żylnego.

Wypuklenie ograniczone stwierdza się:

1)    w II i III prawym międzyżebrzu przy mostku w przypadkach tętniaka wstępującej części tętnicy głównej;

2)    w okolicy rękojeści mostka oraz w II i III lewym międzyżebrzu przy mostku w przypadku tętniaka łuku tętnicy głównej.

Wymienione wypuklenia często tętnią jednocześnie ze skurczami serca. Zniekształcenie klatki piersiowej nie zawsze zależy od stanu serca i wychodzących zeń tętnic, gdyż może być wywołane także przez choroby żeber i kręgosłupa.

Ruchomość klatki piersiowej może być znacznie ograniczona w związku z chorobą narządu krążenia. Spostrzega się to zwłaszcza wtedy, gdy w następstwie zapalenia serca, osierdzia i śródpiersia powstaną duże zrosty u podstawy serca, które pozwalają na ruchy klatki piersiowej tylko ku górze.

U osób młodych ze zwężeniem lewego ujścia żylnego czasami stwierdza się podczas głębokich oddechów słabsze poruszanie się lewej połowy klatki piersiowej obok gorszego jej rozwoju.

W związku z rozwojem stosunków społecznych i rozszerzeniem dostępności opieki medycznej, a także z postępem kardiochirurgii, znaczniejsze zniekształcenia klatki piersiowej i ograniczenia ruchomości w wyniku choroby narządu krążenia zdarzają się obecnie rzadko. Są one możliwe, ale raczej w przypadkach zaniedbanych.

»• 163