168,169

168

Współczynnik porowatości (porowatość) to stosunek objętości porów w skale do objętości skały, wyrażony na ogół w procentach, czyli:

168

gdzie:

n

V

100%

-porowatość [%];

-    objętość próbki [cm³, dm³, m³];

-    objętość porów [cm³, dm³, m³]

Wskaźnik porowatości (e) to stosunek objętości porów do objętości ziaren (szkieletu) w skale, czyli:

e -

V -V,

lub:

n

e =- .

I-/1

Zależność pomiędzy wskaźnikiem porowatości (e) a współczynnikiem porowatości (n) przedstawia wykres na rys. 13.3.

W tabeli 13.1. przedstawiono współczynniki porowatości (n [%]) wybranych skał.

Rys. 13.3. Zależność pomiędzy wskaźnikiem porowatości a współczynnikiem porowatości

Tab. 13.1. Współczynniki porowatości wybranych skał

Skala	n [%]	skała	n [%1
gleba	45-65	żwiry	20-55
torf	76-89	margle	20-50
iły plastyczne	35-70	wapienie i dolomity	0,2-7,0
iły zwarte	18-35	marmury	0,1-6,0
gliny	24-42	kwarcyty	0,01-3,5
less	40-65	gnejsy	0,02-2,5
piaski	20-48	bazalty	0,2-3,0
piaskowce	1-28	porfiry	0,4-6,0
		granity	0,2-2,2

W zależności od wartości współczynnika porowatości wyróżniamy skały:

-    szczelne, n < 1 %

-    o małej porowatości, n = 1-5%

-    o średniej porowatości, n = 5-15%

-    o dużej porowatości n > 15%

Porowatość skał zależy m.in. od:

-    kształtu ziaren;

-    jednorodności ziaren (uziamienia);

-    stopnia diagenezy (szczególnie skał okruchowych).

Wyróżniamy szereg rodzajów porowatości (zamknięta, otwarta, pęcherzykowa, gąbczasta, itd.). Najważniejszą jest jednak tzw. porowatość efektywna, określająca tę część pustek w skale, przez które może przepływać woda (połączonych ze sobą w jeden system hydrauliczny).

Odpowiednikiem porowatości, charakterystycznej przede wszystkim dla skał okruchowych, jest szczelinowatość związana ze skałami o teksturze masywnej i zbitej.

W skałach, które podlegają przynajmniej częściowo rozpuszczaniu i ługowaniu w wyniku działania wody (np. wapienie, gipsy, sole kamienne, margle i dolomity) powstają próżnie związane z tzw. procesami krasowienia. Są to wszelkiego rodzaju jaskinie, korytarze itp.

Przepuszczalność hydrauliczna jest podstawową własnością hydrauliczną skał, jej obecność warunkuje przepływ wody. Wynika z tego, że w skale muszą być pory, przez które może przepływać woda. Przepuszczalność hydrauliczna określana jest objętością cieczy przepływającą przez dany przekrój, czyli:

Q = Fv

gdzie:

Q - objętość cieczy [m³]

F -przekrój [m²]

v - prędkość przepływu cieczy [m³/s].

Podział skał ze względu na przepuszczalność została przedstawiona w tabeli 13.2.