182 183

I H0ZD7.IAL W

zenie oznacza, że mamy pewne ideały; że je przyjmujemy, że je jakoś zakładamy. Chciał bym napisać książkę idealną. Ale wszystko, co mogę zrobić, to najwyżej przybliżyć się ilu tego teoretycznego ideału, jaki sobie założyłem. Podobnie jest w nauce, w naukach humanistycznych. To wszystko są przybliżenia. Ważny jest stopień, do jakiego uda się nam przybliżyć do tego zbiorowo pomyślanego ideału. Jedni się bardzo do niego zbliżają, inni w o_f le tego nie osiągną. Historyk, który zakłada, że napisze obiektywną książkę o bitwie /»< Grunwaldem, też zakłada sobie jakiś poznawczy ideał. I to, w jakim stopniu go osiągnl będzie miarą wartości jego pracy. Nie możemy osiągnąć absolutu, bo to niemożliwe, miarę oceny naszego wysiłku jest stopień przybliżenia do tego absolutu⁴².

Mimo że obiektywizm dziennikarski sytuuje się w sferze nieosiągalnych id ałów, tworzy wraz z bezstronnością i rzetelnością etyczną triadę dziennikarstwa, Wierność tej triadzie jest warunkiem koniecznym etycznego dziennikarstwa w mediach deontologicznych.

PODSUMOWANIE

W dziennikarstwie pojęcia prawdy nie można utożsamiać z prawdą materiał ną. Prawdą materialną operuje wymiar sprawiedliwości, a dziennikarstwo jest na wskroś humanistyczne, a nie prawnicze ani politologiczne.

Dziennikarz powinien prawdę postrzegać jako „aletheia”, czyli nie-skrytość, dążenie do uczciwego, jasnego i głębokiego ujmowania tematów.

Dziennikarz mediów deontologicznych powinien prawdę zawsze łączyć z dobrem i pięknem. Te pojęcia w klasycznej tradycji filozoficznej są ze sobą sprzężone. Dla prawdziwego przekazu znaczenie ma nie tylko jego treść, ale i forma.

Wszyscy dziennikarze powinni znać tzw. standardy prawdy dziennikarskiej. Muszą jednak pamiętać, że czym innym są standardy, a czym innym prawda.

W imię prawdy dziennikarz musi potrafić przeciwstawić się opinii publicznej.

Pełny obiektywizm poznawczy jest niemożliwy, a więc także media nie mogą być obiektywne. Powinny być jednak bezstronne. Należy odróżniać bezstronność obserwatora od bezstronności arbitra. Media deontologiczne pełnią także funkcje arbitra i powinny bezstronnie oceniać.

⁴² R. Kapuściński, Rwący nurt historii. Zapiski o XX i XXI wieku. Znak, Kraków 2007, s. 17.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ MEDIÓW I DZIENNIKARZY

Jeżeli odrzucimy pojmowanie filozofii jako filozofii poznania i pojmiemy ją jako filozofię działania, „życia**, „egzystowania”, to od razu znajdziemy się w samym centrum problematyki etycznej.

Jacek Filek¹

Nie wystarczy mówić prawdę, żeby mieć rację.

Michał Cichy²

ON - JA - TY

Odpowiedzialność należy do podstawowych pojęć etyki. W komunikacji, a więc także w etyce dziennikarskiej i etyce mediów, odpowiedzialność jest pojęciem centralnym. Komunikacja zachodzi pomiędzy ludźmi, w społeczeństwie, we wspólnocie. Człowiek jest odpowiedzialny nie tylko za i wobec siebie, ale za i wobec ludzi, za społeczeństwo i wobec społeczeństwa.

Odpowiedzialność wiąże się nie tylko z czynami dokonanymi, ale i zanie-chaniami. Media i dziennikarze odpowiadają nie tylko za publikacje, ale i za to, czego nie opublikowali, choć powinni. Odpowiedzialność rodzi się już w momencie podejmowania decyzji o publikacji.

Pojęcie odpowiedzialności uzyskało tak znaczną rangę w etyce stosunkowo niedawno, wraz z nowym trendem myślowym europejskiej kultury. J. Filek zwra» ca uwagę na jej trzy wielkie tradycje. Pierwsza wywodzi się z tradycji arystotclci sowskiej i skupia się na przedmiocie poznania. Zasadniczą rolę odgrywa w nie) słowo „jest”. „On jest, ona jest, ono jest. To jest”. Poznajmy to, co istnieje obiela tywnie, niezależnie od nas: przedmioty, stany rzeczy, wydarzenia. Arystoteles )e*l

1

J. Filek, Filozofia jako etyka, Znak, Kraków 2000, s. 16.

2

M. Cichy, Przepraszam Powstańców, „Gazeta Wyborcza”, 299 (5306), 23-26 XII 2006,». If«