1
8

20

nia stałe i pobudzane głównie z zewnątrz: trwałą potrzebą przekonania, siłą charakteru, wybranym stylem życia. W innych tekstach pedagogicznych "postawa" ma znaczenie szersze, w dużej mierze wspólne z "zainteresowaniem", "zamiłowaniem", "wartością" i "przystosowaniem społecznym" /Krathwohl i in. 1964, s. 36-38/. Także psychologowie częściej akcentują składnik poznawczy i emocjonalny postawy niż składnik działaniowy /behavioralny/. Na przykład Janusz Reykowski /1976, s. 763/ zauważa: "Ustosunkowania stałe wtedy, gdy dotyczą klas przedmiotów, instrukcji, idei, wartości, bywają nazywane postawami, wtedy z a gdy wyrażają się w ukierunkowaniu na określone cele -dąż eniam i". Gdyby przyjąć to rozróżnienie, ukształtowana motywacja byłaby zbiorem /systemem/ "dążeń".

4-. Przykładem czterech kategorii celów wychowania mogą służyć działania i postawy czytelnicze uczniów w zakresie wybi'anej dziedziny wiedzy:

A /uczestnictwo w działaniu/: uczniowie chętnie czytają wymaganą literaturę,

B /podejmowanie działania/: jak w A oraz od czasu do czasu spontanicznie sięgają po nadobowiązkowe opracowania z danego zakresu,

C/ nastawienie na działanie/: jak w B oraz czytają systematycznie według własnego planu lektury, a. opinie o książkach z danej dziedziny są częstym tematem ich rozmów z, rówieśnikami,

D/ system działań/: jak w C oraz wykorzystują każdą okazję do poszerzania wiedzy z danego zakresu poprzez czytanie, "nie wyobrażają sobie" przerwania tych lektur w przyszłości, a plany życiowe są do tych postanowień dostosowane.

Jak widać, hierarchia celów wychowania w zakresie czytelnictwa ma dużą rozpiętość: od poprawnego wykonywania obowiązków ucznia do niemal profesjonalnego nawyku i warsztatu czytelniczego. Niestety brak nam jeszcze doświadczeń w posługiwaniu się taksonomią celów wychowania poza ćwiczeniami w zakładach kształcenia nauczycieli. Pomiar wychowawczy nie wybiega jeszcze poza postulaty /Borowska

1983/.

5. Podobnie jak w dziedzinie poznawczej, taksonomia celów wychowania nie określa toku oddziaływań wychowawczych i samowycho-wawczych. Przy odpowiednio dojrzałej osobowości wychowanka, przekonanie o wartości przyszłych działań /postawa/ może prowadzić do ich podjęcia.

TAKSONOMIE CELÓW DZIEDZINY PSYCHOMOTORYCZNEJ

Dziedzina psychomotoryczna, obejmująca nabywanie.wprawy w wykonywaniu czynności ruchowych, zyskała na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych trzy projekty taksonomii, które są przytaczane w podręcznikach pomiaru dydaktycznego do dzisiaj. Spotyka się też testy, zbudowane według tych taksonomii, głównie z zakresu techniki czytania i pisania oraz umiejętności zawodowych.

Elżbieta Simpson /1966/ zaproponowała następującą hierarchię celów dziedziny psychomotorycznej:

1.    Spostrzeganie: świadomość przedmiotów, ich właściwości i wzajemnych związków, uzyskane drogą zmysłową.

2.    Nastawienie: gotowość - umysłowa, fizyczna i emocjonalna

-    dp wykonywania odpowiedniego ruchu.

3* Reakcja pod kierunkiem /guided response/: wykonywanie ruchu

-    zwykle rozłożonego na proste składniki - pod kierunkiem innej o-soby.

4. Mechanizm: umiejętność, znacznie już wyćwiczona, będąca w stałej dyspozycji ucznia jako reakcja na właściwe bodźce sytuacyjne.

5* Złożona reakcja zewnętrzna: wykonywanie złożonej czynności ruchowej skutecznie i płynnie, to jest z minimalnym nakładem e-nergii i czasu.

W zestawieniu tym, podobnie jak w dwu następnych, zostały pominięte rozróżnienia drugiego rzędu, nie pretendujące do układu hierarchicznego. W sformułowaniu pięciu głównych kategorii czytelne są wpływy behavioryzmu /odbiór bodźców - reakcja prosta - reakcja złożona/, zamieniające taksonomię w plan zajęć dydaktycznych /treningu/, przy czym dwie najniższe kategorie nie opisują ruchu, lecz tylko przygotowania do jego wykonywania. Z tego powodu Rayindra Dave /1968/ przedstawił odmienną propozycję taksonomii celów dziedziny psychomotorycznej:

1.    Imitacja: uczeń naśladuje czynność ruchową, świadomie kontrolując każdy jej element przez porównanie ze wzorem.

2.    Manipulacja: uczeń ćwiczy czynność bez konieczności jednoczesnego obserwowania wzoru, korygując ją na podstawie własnego doświadczenia.

3.    Precyzja: uczeń wykonuje czynność dokładnie, osiągając zamierzony wynik.

4.    Koordynacja: uczeń wiąże daną czynność z innymi czynnościami w harmonijną całość.