20120312864

vażał, zc uczony świat łączy się

jerowi księstwo na na służbie u najpotężniej-yła się dopiero które zabawić żne jest tylko órą porównać :onarda lepiej

tliki, tworzył snej sieci ka-:ze: raoździe-nastu lufach, pancerne po-locą systemu ice Atlanticó) i walcowni, ich maszyn ptaków, ste-wagi skrzy-Są w nim a ze zbior-Iwodnych. aana. Jego ‘iały, które letali zbyt ę poruszać iość oporu już, jak a turze jej

I

a? Ono jesi j poprawcą .{wiata; lęęt

księciem matematyki; jego nauki są najpewniejsze; odo zmierzy o wv*o i wielkość gwiazd; ono odkryto żywioły i ich siedziby; odo pozwo o przepowiadać rzeczy przyszłe za pomocą gwiazd biegu; ono zrodziło architekturę i perspektywę; ono — boskie malarstwo...

Lecz po co zapuszczać się w tak wyniosłe i długie wywody? Co jest, czego | by przez nie nie uczyniono? Ono wiedzie człowieka ze Wschodu na Zachód, ono wynalazło żeglugę. I w tym przewyższa naturę, że proste rwory natury są skończone, a dzieła, które oko nakazuje rękom, są nieskończone, poświadcza to malarz, zmyślając nieskończone kształty zwierząt i roślin drzew i okolic.

Wielki monolog Prospera z piątego aktu Burzy, odczytywany' przez romantyków jako pożegnanie Szekspira z teatrem i wy-I znanie wiary w demiurgiczną siłę poezji, jest w istocie najbliz-P szy entuzjazmowi Leonarda dla potęgi umysłu ludzkiego, który wydarł naturze jej elementarne siły. Monolog ten jest daleką trawestacją słynnego ustępu z Metamorfoz Owidiusza. Świat, zobaczony jest w ruchu i w przemianie, wyzwolone są cztery żywioły: ziemia, woda, ogień i powietrze, aie posłuszne są już nie bogom, znalazły się we władaniu człowieka, który po raz pierwszy obala porządek natury. Każda epoka ten wielki monolog odczytuje poprzez własne doświadczenia. Dla nas jest to monolog atomowy i więcej jest w nim grozy niż entuzjazmu.

| Odczytujemy go o wiele mniej symbolicznie i poetycko, o wiele bardziej konkretnie i dosłownie. Dla sześciu pokoleń szeks-pirologów — począwszy od Williama Hazlitta aż do Johna D. Wilsona — trwałość świata nie budziła najmniejszych wątpliwości. I może dlatego widzieli w Burzy utwór arkadyjski- Dla nas w tym monologu Prospera brzmią tony Apokalipsy, lecz nie jest to poetycka Apokalipsa romantyków, ale Apokalipsa wybuchów jądrowych i atomowego grzyba. I takie właśnie odczytanie monologu Prospera i Burzy na pewno jest bliższe doświadczeniom ludzi renesansu i gwałtownym sprzecznościom, które próbowali pogodzić.

Leonarda pragnienie nienasycone poznania. Tak w swoich notatach zatytułował ten ustęp:

Burzliwe morze nie ryczy tak, gdy bije w nie wicher północny falami spienionymi między Scyllą a Charybdą; ani Stromboli czy Mongjbriio, gdy płomienie siar cza nę, siłą rozrywając i otwierając wielka górę, strzertau

315