266

Również talk, pirofilit i miki, ze względu na kształt ziaren zbliżony do płytek, po dodaniu wody nabierają właściwości plastycznych. Z prac Whittakera wynika, że plastyczność glin jest odwrotnie proporcjonalna do wielkości ich ziaren. Czysty kaolinit wykazuje dobrą plastyczność wówczas, gdy jego powierzchnia właściwa jest większa od 1,8 m²/g. Z innych danych wynika, że o plastyczności glin decyduje głównie zawartość ziaren drobniejszych od 1+2 Jim, a więc ziaren o wielkościach cząstek koloidalnych. Zauważono również, że długotrwałe ucieranie kaolinitu nie powoduje polepszenia jego plastyczności. Wprawdzie w takim przypadku wzrasta rozdrobnienie cząstek, lecz równocześnie zostaje zniszczony płytkowy kształt ziaren.

W teorii plastyczności, podstawową zależnością jest związek pomiędzy naprężeniem a a odkształceniem p. Dla materiału idealnie plastycznego oraz typowych mas ceramicznych powyższą zależność przedstawiono na rysunku 3.76.

Rys. 3.76. Zależność pomiędzy naprężeniem a odkształceniem: a) materiału idealnie plastycznego:

1 - obszar odkształceń sprężystych, II - obszar odkształceń plastycznych, Q - granica plastyczności; b) typowych mas ceramicznych w stanie plastycznym, 1 - masa ceglarska, 2 - masa porcelanowa, 3 - masa fajansowa

Wielkość odkształcenia, po przekroczeniu granicy plastyczności, aż do momentu zniszczenia próbki charakteryzuje zdolność do odkształceń plastycznych badanego materiału. Im zakres ten jest dłuższy, tym większe odkształcenie można wywołać w materiale bez utraty spoistości, tj. pojawienia się pęknięć.

Biorąc pod uwagę właściwości plastyczne poszczególnych minerałów ilastych oraz zjawiska zachodzące w układzie minerały ilaste - woda, można wyróżnić następujące czynniki wywierające wpływ na plastyczność mas ceramicznych:

-    skład mineralny;

-    uziarnienie i kształt ziaren;

-    zawartość wody, jej lepkość i pH;

-    pojemność sorpcyjna oraz rodzaj jonów wymiennych;

-    zawartość substancji organicznych;

-    tiksotropia;

-    zawartość powietrza i czas dołowania masy ceramicznej;

-    temperatura.

266