304 305 2

Glista ludzka — Ascaris lumbricoides (ryc. 113), pasożytuje przeważnie u dzieci w wieku do lat 10. Samice osiągają ok. 25, samce ok. 20 cm długości. Samice produkują dziennie ok. 200000 jaj. Jaja wydostają się na zewnątrz z kałem żywiciela, do rozwoju zarodkowego niezbędne jest środowisko zawierające tlen i odpowiednia temperatura. Powstałe w wyniku rozwoju zarodkowego larwy nie uwalniają się w środowisku zewnętrznym z osłon jajowych; w ziemi, w sprzyjających warunkach, mogą przetrwać do ok. 5 lat. Larwy giną w temp. powyżej 37°C, poza tym są wrażliwe na ultrafiolet, i wysychanie. Człowiek zakaża się przez usta (m. in. źródłem zakażeń dzieci są piaskownice). Po połknięciu, larwa uwalnia się z osłon jajowych, poprzez ścianę jelita przemieszcza się do układu krwionośnego, przebywa jakiś czas w wątrobie, następnie wędruje do serca, a stąd do płuc. Przez pęcherzyki płucne larwy dostają się do tchawicy i przez krtań do żołądka. Z żołądka przemieszczają się do jelita, gdzie dojrzewają. Pełny rozwój glisty w organizmie człowieka trwa ok. 2 miesiące. Dojrzałe glisty żyją ok. 18 miesięcy. Glistnica dotyka ok. 644 min ludzi rocznie. W Polsce obejmuje ok. 65% populacji, zwłaszcza na wsiach. Patogenność zależy od osobniczej wrażliwości. Bezobjawowe nosicielstwo cechuje przede wszystkim dorosłych. Główną rolę chorobotwórczą odgrywają toksyny produkowane przez glisty. Stała intoksynacja powoduje u dzieci zakażonych zaburzenia funkcji układu pokarmowego i nerwowego oraz uczulenia. Najcięższe schorzenia są wynikiem nieprawidłowej lokalizacji larw w organizmie żywiciela, np. w mózgu, mięśniu sercowym. Przy dużym zakażeniu może dojść do zaczopowania światła jelita, albo przewodów żółciowych w wątrobie.

Glista świńska — Ascaris suum wykazuje podobną biologię jak glista ludzka. Przy czym larwy tego gatunku bytują w dżdżownicach i kałożernych żukach, u których nie dojrzewają, zachowując inwazyjność.

Glista końska — Parascaris eguorum, występuje u koni i bydła.

Owsik ludzki — Enterobius mmicularis (ryc. 119), pasożytuje w tylnej części jelita cienkiego i w jelicie grubym. Samica dochodzi do 15, samiec do 5 mm długości. Owsik jest pasożytem kosmopolitycznym. W Polsce zakażonych jest ok 50% dzieci, w domach dziecka, internatach zakażenie dochodzi niekiedy do 100%. Zakażenie następuje przez połknięcie jaj. W jelicie cienkim

Ryc. 119. Owsik ludzki — Enterobius oermicularis, samica; d — otwór odbytowy, g — gardziel, j — jajnik, m — macica, o — otwór gębowy, p — płciowy

z jaj wylęgają się larwy, które po upływie ok. 2-4 tygodni osiągają dojrzałość płciową. Samice, po kopulacji, przemieszczają się przez prostnicę na zewnątrz odbytu (najczęściej podczas snu żywiciela) i składają jaja pomiędzy fałdami odbytu. Pojedyncza samica produkuje ok. 12000 jaj. Po ok. 4-6 godz. pod osłonami jajowymi, rozwijają się larwy inwazyjne. Część jaj może się uwolnić z osłon jajowych pomiędzy fałdami odbytu i może wniknąć do układu pokarmowego. Owsica jest głównie chorobą okresu dziecięcego. Jej przebieg zależy od liczby pasożytów i odporności żywiciela. Ze względu na silny świąd w okolicy odbytu, powodowany przez samice, chorzy na owsice źle sypiają, czemu towarzyszą zwiększona pobudliwość, nudności, bóle brzucha, nieprawidłowe wypróżniania. Owsica rozprzestrzenia się poprzez przenoszenie jaj na rękach, poprzez zanieczyszczone jajami pożywienie, bieliznę pościelową i osobistą.

Nerkowiec miedniczkowy — Dioctophyme renale, jest dużym nicieniem, samice dochodzą do ok. 100, samce do ok. 45 cm, przy szerokości ok. 5 mm. Jest jaskrawo czerwono zabarwiony. Pasożytuje w miedniczkach nerkowych psów. kotów, wilków, lisów, a także u szczurów i okazjonalnie u człowieka. Do rozwoju wymaga żywiciela pośredniego (skąposzezeta). Jaja, wydalone z moczem żywiciela, zawierają zarodki w stadium 2 blastomerów, które po dostaniu się do wody rozwijają się w inwazyjne larwy, nie opuszczające osłon jajowych. Po połknięciu jaja przez skąposzezeta wylęga się larwa, która usadawia się w brzusznym naczyniu krwionośnym, linieje i staje się inwazyjną dla żywiciela ostatecznego. Żywiciel ostateczny zaraża się przez połknięcie skąposzezeta z larwami. W rozprzestrzenianiu się pasożyta odgrywają też rolę ryby, które odżywiając się skąposzczetami są przejściowymi żywicielami larw. Ryby są głównym źródłem zakażeń ssaków mięsożernych oraz człowieka. Larwy dostają się z układu pokarmowego żywiciela do jamy brzusznej i dalej do wątroby, a ostatecznie do miąższu nerki, najczęściej prawej (położonej po stronie wątroby). U człowieka zakażenie wiąże się z napadami kolki nerkowej, krwiomoczem i mocznicą.

Podgromada: Spiruria

CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

Gardziel zróżnicowana na część mięśniową i gruczołową, z gruczołami wielo-lub jednokomórkowymi. Układ wydalniczy w kształcie wideł skierowanych ku tyłowi ciała. Pasożyty pierścienic, mięczaków, stawonogów i kręgowców. Rozwój bez żywicieli pośrednich lub z jednym żywicielem pośrednim. Pod-gromadę rozdziela się na 2 rzędy, w zależności do budowy gardzieli.

Rząd: Spirurida

Wargi w liczbie 6, 4, 2; u nielicznych gatunków wargi nie występują. Otwór gębowy otoczony wieńcem oskórkowych ząbków. Gardziel z gruczołami wielokomórkowymi. Pasożyty pierścienic, mięczaków i kręgowców.

305