23544 Zoologia"

Bez tytułu

No jasne Pasożyty

Pasożyty ludzkie (zwierzęce):

1    Glista ludzka (Ascaris lumbricoides) - wywołuje chorobę zwaną glistnicą (askarydoza). Jest to choroba inwazyjna, rozpowszechniona głównie w krajach tropikalnych. Żywicielem ostatecznym glisty ludzkiej jest wyłącznie człowiek. Jaja wydalone z kałem dostają się do środowiska zewnętrznego (gleba, ścieki), gdzie odbywa się ich rozwój do stadium inwazyjnego. Z jaja połkniętego przez człowieka, na skutek działania soków trawiennych, oswobadza się larwa, która następnie rozpoczyna wędrówkę w organizmie: penetruje ścianki jelita cienkiego dostaje się do naczyń układu żyły wrotnęj, po czym przez wątrobę, prawe serce dostaje się do płuc. Zarażenie jajami glisty może nastąpić na skutek zjedzenia np. warzyw zarażonych jajami glisty, do których uprawy wykorzystywano ludzkie fekalia lub przez zjedzenie pokarmu, na którym znalazły się owe jaja, przeniesione na niego przez np. muchy. Z pęcherzyków płucnych dostaje się do oskrzeli, a następnie do tchawicy, a stąd z prądem śluzu do gardła, gdzie zostaje połknięta i trafia do jelita, gdzie dochodzi do dojrzałości płciowej. Takie wędrujące larwy mogą wywołać uszkodzenie ścian jelita i wątroby oraz zmiany w płucach i eozynofilię (zwiększenie liczby granulocytów kwasowych we krwi obwodowej powyżej 4 % ogólnej liczby krwinek białych. Przyczyną tej choroby są najczęściej stany uczuleniowe; dochodzi wówczas do wyzwolenia się z tkanek histaminy, która jest niszczona przez eozynofile, co jest charakterystyczne przy samozatruciach produktami przemiany materii pasożytów). Dorosłe glisty są przyczyną zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego i układu nerwowego. Mogą wystąpić bóle brzucha, brak łaknienia, nudności, wymioty, zaparcia lub biegunki, niedrożność jelita, zaczopowanie przewodów żółciowych. Czasem spotyka się też zmiany alergiczne skóry, obrzęk twarzy i rąk, zapalenie spojówek, kaszel, łzawienie. Ponadto przechodzeniu larw do pęcherzyków płucnych towarzyszy wysoka gorączka. U dzieci często stwierdza się niespokojny sen, nadmierną pobudliwość nerwową, niemożność skupienia uwagi. Czasami glisty wywędrowują czynnie przez żołądek i przełyk do jamy gębowej. Bardzo rzadko zdarza się, że wchodzą do tchawicy, co grozi uduszeniem się.

2    Włosień kręty (Trichinella spiralis) - pasożytuje we wszystkich stadiach rozwojowych. Cykl rozwojowy odbywa się w dwóch rodzajach narządów: przewodzie pokarmowym i mięśniach poprzecznie prążkowanych. Zarażenie następuje przez zjedzenie, wraz z mięsem larwy inwazyjnej (najczęściej znajdującej się w wieprzowinie, rzadziej w mięsie dzika). W żołądku i jelicie osłonka larwy ulega strawieniu, a sama larwa wędruje do kosmków jelitowych. Tam wwierca się w błonę śluzową i dojrzewa płciowo. Samce po kopulaqi dość szybko giną, ale za to sąjajożyworodne - w ciągu 1-2 miesięcy każda rodzi do 2000 larw, które z prądem krwi wędrują do naczyń włosowatych mięśni poprzecznie prążkowanych, gdzie wwiercają się do włókien mięśniowych. Teraz każda larwa odżywia się kosztem włókna, niszczy je, a następnie zwija spiralnie i na skutek reakcji odpornościowej gospodarza ulega otorbieniu (tzw. larwa mięśniowa lub cysta). Włosień kręty wywołuje chorobę zwana włośnica. Objawy jej nie pojawiają się czasie wędrówki larw i wwiercaniu się, dopiero po około 4 tygodniach można zauważyć: bóle głowy, złe samopoczucie, wysoką gorączkę, obrzęki powiek i zapalenie spojówek. Ponad to występują bóle stawowe i mięśniowe. Początkowe objawy są podobne do grypy i dlatego czasami uchodzą uwadze lekarzy. Choroba występuje na wszystkich kontynentach, wszędzie tam, gdzie spożywane jest mięso zwierząt, które mogą być żywicielami włośnika krętego. Do najczęstszych zwierząt mogących wywołać zakażenie należą: świnią, dzik, niedźwiedź, a także na niektórych terenach pies, kot rzadziej szczur. A także gatunki wszystkożeme (np. lisy, wilki), dlatego włośnika nazywamy pasożytem poliksenicznym. Źródłem inwazji bywają zwykle surowe lub półsurowe przetwory mięsne, jak kiełbasa .polska”, metka lub befsztyk tatarski ż domieszką mięsa świni lub dzika. Spotykane w ostatnich latach epidemie charakteryzują się na ogół łagodnym przebiegiem, co związane jest z rozcieńczeniem materiału zakaźnego w wyniku przemysłowej produkcji wędlin. Opisano nawet kilka przypadków zarażenia włośnicą na Arktyce (ofiarami byli polarnicy, którzy spożyli niedosmażone mięso niedźwiedzi polarnych). Rezerwuarem włośnia są przede wszystkim szczury, dlatego profilaktyka sprowadza się między innymi do zabiegów odszczurzania (deratyzacji).

3    Owsik (Enterobius vermicularis) - podobnie jak glista jest pasożytem monoksenicznym, czyli posiada tylko jednego żywiciela. Pasożytuje w jelicie grubym człowieka, zwykle u małych dzieci, w wieku od 4 do 7 lat. Choroba nazywa się owsicą (enterobiozą, oksjuroza). Występuje na całym świecie i należy do najbardziej rozpowszechnionych robaczyc u ludzi. Zakażenie następuje przez przypadkowe połknięcie jaj pasożyta. Ich źródłem mogą być owoce i warzywa, często dochodzi też do samozarażenia u dzieci, w wyniku np. ssania palców, pod paznokciami których może występować duża liczba jaj. Dorośli zwykle zarażają sięw czasie kąpieli w basenach pływackich. Przy małej intensywności inwazji owsica może nie wywoływać żadnych objawów. Przy bardziej intensywnych inwazjach, najważniejszym objawem owsicy jest dokuczliwy świąd skóry w okolicy odbytu. Swiąd powoduje ustawiczne drapanie, które może prowadzić do zapalenia skóry, wyprysków i wtórnego zakażenia bakteryjnego. U młodych kobiet może się rozwinąć zapalenie sromu i pochwy. U dzieci stwierdza się zwykle nerwowość, brak skupienia uwagi, a niekiedy zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, w postaci braku apetytu oraz nudności.

Pasożyty roślinne:

a) Niszczyk zjadliwy (węgorek niszczyk) - są to szkodniki zewnętrzne - nigdy nie porażają systemu korzeniowego, choć właśnie przez niego wnikają do wnętrza rośliny. Przemieszczają się po filtrze wodnym, gdyż mogą żyć tylko w środowisku wilgotnym. Cykl życiowy rozpoczyna się od złożenia, przez samicę, jaj do gleby. Z jaj wylęgają się nitkowate larwy, które są larwami inwazyjnymi. Wnikają one do rośliny, gdzie pizechodzą kilkakrotne linienia, po których stają się samicami lub samcami. Wówczas porażają roślinę. Niszczyk zjadliwy zimuje w stadium larwalnym (czasami zimować może samica w życiu utajonym), gdyż jest odporny na niskie temperatury. Węgorek niszczyk jest typowym polifagiem - może porażać wiele roślin z różnych nie spokrewnionych ze sobą rzędów (chwasty, rośliny uprawne i inne). Powoduje charakterystyczne staśmienie pędów, skrócenie międzywęźli na zbożach, chorobę pierścieniową cebuli na cebuli i cebulach roślin cebulowych. Niszczyk zjadliwy może wytwarzać rasy pokarmowe - przystosowane do życia na konkretnym gatunku rośliny. Gatunki te mogą wytwarzać około 6 pokoleń na rok. 10 nicieni/500 g. gleby może powodować 20% strat plonu 20 - 40 /500 g. gleby - 50% strat plonu.

Rośliny mogą być atakowane w sposób dwojaki:

1.    przez nicienie znajdujące się w glebie w stanie życia utajonego (w resztkach roślinnych pozostałych z zeszłego roku, bądź z wprowadzonym do gleby materiałem siewnym lub sadzonkowym), które wiosną, gdy tkanki roślinne nasiąkają wodą wychodzą do gleby atakując rośliny.

2.    przez larwy, które w czasie wegetacji roślin schodzą do gleby i są w stanie wniknąć natychmiast do innych roślin.

Z gleby larwy wnikają do części podziemnych roślin (łodyg, bulw, cebul itp.) lecz nie do korzeni. Wnikanie to odbywa się przez różne otworki lub zranienia w tkance roślin, prawdopodobnie także w okolicy stożka wzrostu bezpośrednio do nieuszkodzonej tkanki. Do stolonów i kłębków ziemniaczanych larwy mogą wnikać przez przetchlinki (szczególnie wtedy, gdy ziemniaki znajdują się w środowisku wilgotnym i przetchlinki powiększają się) lub przez “brwi” nad oczkami. Po wniknięciu do rośliny larwy albo same wędrują wiązkami naczyniowymi, albo też są unoszone - wraz ze wzrostem rośliny, ku górze, do łodyg i liści, a niekiedy nawet do części kwiatowych (np. u

Strona 1