40 41

Częste oddawanie moczu (pollakuria, pollakisuria, pollakiuria) jest dolegliwości.), na którą uskarżają się chorzy w cukrzycy, w moczówce prostej, w okresie ustępowania dużych obrzęków, w okresie zdrowienia po ostrych chorobach zakaźnych, w przeroście gruczołu krokowego, w zwężeniu cewki moczowej, w przewlekłym rozlanym zapaleniu kłębuszkowym nerek, nadto w gruźlicy nerek, w ostrym odmiedniczkowym zapaleniu nerek, a także po zażyciu leków moczopędnych.

Częste i bolesne parcie na mocz wywołują:

1)    choroby pęcherza moczowego (ostry nieżyt, gruźlica, rak, kamienie, nerwica);

2)    tylne gonokokowe zapalenie cewki moczowej (urethritis gonorrhoica posteriori

3)    choroby narządów sąsiednich (rozpadliny odbytu, rak odbytnicy, zapalenie guzów krwawniczych i in.).

Napadowe, częste, bolesne parcie na mocz zdarza się w wiądzie rdzenia jako przełom pęcherzowy (crisis uesicalis).

Moczenie przerywane przeważnie występuje w kamicy pęcherza moczowego. Dolegliwość polega na chwilowych przerwach strumienia moczu zależnie od zatkania ujścia wewnętrznego cewki moczowej. Z ustąpieniem zatkania, np. wskutek zmiany położenia, chory może dokończyć oddanie moczu.

Zatrzymanie moczu może być: ostre lub przewlekłe, całkowite lub częściowe. Mogą je wywoływać choroby narządu moczowego oraz innych narządów. W razie całkowitego zatrzymania moczu chorzy uskarżają się na zupełne nieoddawanie moczu, mimo parcia na mocz, połączone z uczuciem przepełnienia pęcherza moczowego i bólami w podbrzuszu. W zatrzymaniu niezupełnym chorzy podają, że nie mogą opróżnić pęcherza doszczętnie.

Od zatrzymania moczu należy odróżnić bezmocz (anuria). Przez to miano rozumie się stan cechujący się zupełnym brakiem moczu.

Bezmocz może zależeć

1)    od ustania czynności wydzielniczej nerek: jest to bezmocz prawdziwy (anuria vera s. secretoria)',

2)    od zahamowania odpływu moczu do pęcherza moczowego; jest to bezmocz rzekomy (anuria spuria s. excretoria);

3)    od współdziałania obu tych czynników

Ustanie czynności wydzielniczej nerek może zależeć od zapalnego lub niezapalnego (np. pourazowego, toksycznego) uszkodzenia miąższu nerkowego (niewydolność miąższowa) lub od zaburzeń ogólnoustrojowych (np. krwotok, odwodnienie), wiodących do pogorszenia się ukrwienia nerek (mocznica przed-nerkowa).

Odpływ moczu do pęcherza moczowego może zahamować przeszkoda w miedniczkach lub w moczowodach albo ucisk z zewnątrz na drogi odprowadzające. Przeszkody w samych cewkach nerkowych mogą uniemożliwić w ogóle wytwarzanie moczu.

Czynnik przyczynowy, np. kamień zatykający moczowód, może dotyczyć jednej strony i pomimo to wywołać bezmocz wskutek odruchowej nieczynności drugiej nerki albo wskutek poprzedniego już zniszczenia tej nerki sprawą gruźliczą, nowotworową itp. Przyczyną bezmoczu nieraz bywa zabieg operacyjny wykonany na narządzie moczowym, a u kobiet także i na rodnym.

Duże zaleganie moczu w pęcherzu moczowym rozciągając go nadmiernie może prowadzić do mimowolnego odchodzenia moczu kroplami. Jest to tzw. rzekomy moczociek lub moczenie mimowolne {inamiinentia urinae spuria). Zakłócenie oddawania moczu może zależeć od nadmiernego wypełnienia moczem pęcherza, a także od zaburzenia unerwienia pęcherza moczowego, mianowicie od niedowładu lub porażenia wypieracza moczu (m. detrusor urinae), a także zwieracza cewki moczowej (m. śptiinctęr urechrae).

Właściwości moczu. Doniosłej wagi objawy mogą dostarczyć wywiady dotyczące ilości moczu, oddawanego na raz i na dobę, jego barwy, przejrzystości i osadów.

Nadmierne moczenie (polyuria) jako skarga chorego naprowadza na myśl cukrzycę, moczówkę prostą, przewlekłe rozlane zapalenie kłębuszkowe nerek w tym okresie, gdy nerki utraciły już zdolność zagęszczania moczu i wydalają jego składniki z ustroju przez znaczne zwiększenie dobowej ilości moczu. Na nadmierne moczenie czasami uskarżają się także chorzy w niektórych nerwicach ogólnych. Objaw ten znany jest jako „mina spastica". Poliuria jest nadto naturalnym następstwem leczenia moczopędnego.

Skąpomocz (oliguria) jest to zmniejszenie ilości moczu dobowego poniżej 500 ml. Spadek ilości moczu poniżej 100 ml/dobę określa się mianem bezmoczu: jmuria".

Stan, w którym ilość moczu wynosi ok. 1000 ml/dobę, ale wskutek złego jego zagęszczenia nerki nie mogą wydalić należycie produktów przemiany materii, określa się mianem pseudonormurii (pseudonomuria).

Zmniejszenie diurezy występuje:

1)    u osób gorączkujących;

2)    w ostrej niewydolności nerek, w ostrym rozlanym kłębuszkowym ich zapaleniu, w schyłkowej mocznicy, a także w wodonerczu i w innych przypadkach znacznego utrudnienia odpływu z dróg moczowych.

3)    w przypadkach obfitej utraty wody w wyniku uporczywych biegunek, wymiotów, zlewnych potów;

4)    w zwężeniu przełyku, odżwiemika lub dwunastnicy wskutek utrudnienia dowozu lub wsysania się wody;

5)    w przewlekłej niewydolności krążenia.

Moczenie nocne (nycturia). Zdrowi wydzielają % dobowej ilości moczu w dzień i */₃ w nocy. W przewlekłej niewydolności krążenia z powstaniem biernego przekrwienia nerek nocna porcja moczu wzrasta i może być większa niż dzienna. Objaw ten zwie się moczeniem nocnym. Spostrzega się go czasami także w przewlekłym rozlanym zapaleniu kłębuszkowym nerek w związku z rozpoczynającą się niewydolnością krążenia lub z upośledzeniem zdolności zagęszczającej nerek. W przypadku niewydolności krążenia ilość dzienna moczu jest mniejsza niż nocna, w rozpoczynającej się niewydolności nerek chory oddaje dużo moczu również w dzień.

Barwa moczu ulega w niektórych chorobach charakterystycznej zmianie, na którą często wskazują sami chorzy. W chorobach gorączkowych, w przewlekłej niewydolności krążenia i w ogóle w tych chorobach, w których dobowa ilość moczu jest bardzo zmniejszona, mocz jest ciemny, nieraz z dużym osadem wglastym (sedimentum lateritium), który chorzy biorą za krew. Barwa brunatno-^zola *^ub ciemnobrunatna, przypominająca barwę ciemnego piwa. oraz piana