499

ze względu na ich wielofunkcyjno^ i współfunkcyjność. Próbę laką podjął B. Szymanek (1985: 141-165) w stosunku do przymiotników relacyjnych.

3J.4. Przymiotniki współpodstawowe

Wprawdzie od wielu rzeczowników tworzy się tylko jeden przymiotnik, jednakże również od wielu tworzy się dwa przymiotniki za pomocą dwu formantów. por: choroba serc-owa-serc-owaty liść: niedtwiedt-e sadło - niedfwiedi-owaie ruchy: kamień-na ławka kamień-isty grunt; targ ryb-ny-ryb-i ogon: spory majątk-owe - majęt-ny człowiek: jama br-usz-na-brzuch-aty człowiek: sok owoc-owy-owoc-na działalność: cen-ny pierścionek-operacja cen-owa.

W parach tych występują przymiotniki zróżnicowane znaczeniowo, co wiąże się ze zróżnicowaniem formantów. Wybór jednego z dwu przymiotników uzależniony jest od relacji z określanym rzeczownikiem, co najlepiej ilustrują przykłady, w których występuje ten sam rzeczownik określany: szJcl-ana powierzchnia ‘ze szkła" - szkl-ista powierzchnia ‘jakby ze szkła", niedtwiedt-e ruchy ‘niedźwiedzia’ - niedźwiedź-owale ruchy ‘jakby niedźwiedzia". Opozycja znaczeń jest konsekwencją opozycji formantów.

Istnieją również pary przymiotników nic zróżnicowanych (jeszcze) znaczeniowo. choć mogących się różnić frekwencją tekstową: przymiot-ny - przymiot-nik-owy: szklani-any - szklarń-owy: jabłecz-ny - jabłk-owy. Przymiotniki te nie różnią się dystrybucją, są więc współfunkcyjne.

Możliwe są też trzy przymiotniki współpodstawowe: gwiezd-ny pył -gwiazd-owy czas - gwiatdz-iste niebo: męski sport - męt-ne serce - męt-owska praca.

O przymiotnikach współfunkcyjnych pisał M. Gawełko (1976). D. Tckiel (1977). a bardziej szczegółowo H. Satkicwicz (1982: 340-382) Rozważania swoje podsumowała ona następująco: ..Bogactwo struktur opartych na wspólnej podstawie i złączonych wspólnym znaczeniem, tak charakterystyczne dla tej części mowy, wiąże się z jej zasadniczą funkcją polegającą na określaniu, a tym samym na możliwości łączenia się z różnymi typami rzeczowników. Powtarzalność owych związków prowadzi stopniowo do ukształtowania się w każdym z przymiotników odrębnego elementu znaczeniowego, staje się więc podstawą repartycji" (*. 382).

4. DERYWATY OD WYRAŻEŃ PRZYIMKOWYCH - A (PN)

W literaturze słowotwórczej formacje A (PN) uważane są za grupę przejściową między derywatami prostymi a złożonymi. Przyjmujemy tu, że są to derywaty proste (por. s. 451).

Niektóre formacje mogą być traktowane dwojako: jako pochodne od wyrażeń przyimkowych bądź jako odprzy miotnikowe. np. bezdyskusyjne stwierdzenie — \)bez dyskusji (dery wacja sutiksalnai. 2) dyskusyjne (dery wacja prefiksalna): bezbolesny zastrzyk *- I) bez bólu. 2) bolesny, p/>zaplanowa produkcja «- I) poza planem. 2) planowa. W wielu wypadkach istnieje tylko jedna możliwość interpretacji, np. tylko interpretację od wyrażenia przyimkowego dopuszcza derywat pośmiertny «- po śmierci (wobec braku przymiotnika 'imiertny). Także tylko przez wyrażenie przyimkowe motywowany jest bezgłośny plącz *- bez głosu 'płacz, którego mc można usłyszeć’, a nic 'cichy'.

499