526 2

Aberracja sferyczna jest aberracją osiową. dotyczącą obrazów punktów lezących na osi układu. Podobne rozważanie przeprowadzone dla punktów leżących poza osią wykazałoby. Ze obraz punktu 'tanowi plamka wyglądem przypominająca kometę Dlatego aberracja sferyczna dotycząca przedmiotów leZących poza osią nazywa się koma.

Jak na razie stwierdziliśmy. Ze przyczyną aberracji układu jest zmienność n lub h. a jaki wpływ na bieg promieni ma zmienność promienia krzywizny? Wiadomo. Ze ogniskowa powierzchni załamującej jest proporcjonalna do r. Nie będziemy się tu zajmowali niedokładnościami wykonawczymi powierzchni sferycznej. Lecz postawimy pytanie: czy wiązka światła padająca na powierzchnię sferyczną zawsze ..widzi** jej krzywiznę jako sferyczną** Nic. nie zawsze. Wyobraźmy sobie, tc pękiem promieni równoległych o przekroju kołowym oświetlamy wycinek globusa, przy czym orf pęku jest prostopadła do osi globusa i le/y poza płaszczyzną równika. Na globusie otrzymamy oświetlone pole Promień krzywizny tego poła w płaszczyźnie południkowej jest promieniem południka, czyli globusa, a promień krzywizny w płaszczyźnie do niej prostopadłej, czyli równoleżnikowej, równy jest promieniowi równoleżnika. Tak więc mimo że światło pada na powierzchnię sferyczną (wycinek kuli), to część oświetlona jest widziana przez wiązkę światła jako niesfe-ryczna. W różnych przekrojach promienie krzywizn przyjmują różne wartości. I są takie dwa wzajemnie prostopadłe przekroje kołowe, w których promień przyjmuje wartość maksymalną w jednym i minimalną w drugim. Wnioskować stąd możemy, źc powierzchnia sferyczna stanowi dla wiązki światła powierzchnię asferyczną wówczas, gdy światło biegnie do niej pod pewnym kątem do osi optycznej. Zwróćmy też uwagę. Zc im dalej od równika pada oś wiązki, czyli im bardziej skośna jest w iązka w stosunku do osi optycznej, tym większa jest różnica między promieniami południkowym i równoleżnikowym. Przenosząc to dla powierzchni załamującej, stwierdzimy, tc im bardziej skośna wiązka, tym większa różnica zdolności skupiającej między przekrojem południkowym a przekrojem równoleżnikowym. Pierwszy

Ryc. 14.9. Przy skośnym przechodzeniu światła przez sferyczną powierzchnię załamującą obserwujemy astygmaly zm wiązki skośnej

526