5(15)

5.1

.    _-i*.    .-r

. i    «v ^ w»v: -v: ^ •/ • i ; • ; w CD W : -r? i w

i’    £    .'-mi

’ : ^f?.^v — P°d tą nazwą rozumiemy ciecze i gazy — grają kluczową rolę w naszym . iziennym życiu. Wdychamy je i pijemy, a niezwykle ważny, życiodajny płyn j_iy w krwiobiegu każdego z nas. Płynne są oceany, płynna jest też atmosfera "rmska.

W samochodzie mamy płyny w oponach, w zbiorniku z paliwem, w chłod--;;v. w komorach spalania w silniku, w układzie wydechowym, w akumulatorze, układzie klimatyzacji, w zbiorniku płynu do spryskiwacza, w układzie smaro-unia i w układzie hydraulicznym (hydrauliczny oznacza właśnie działający przy ..życiu płynu). Gdy natkniesz się następnym razem na dużą koparkę, spróbuj pouczyć, ile zawiera ona siłowników hydraulicznych, za pomocą których wykonuje . vą pracę. Wielkie samoloty odrzutowe też mają ich mnóstwo.

Dzięki energii kinetycznej poruszającego się płynu działają wiatraki, a dzięki rr.ergii potencjalnej innego płynu — elektrownie wodne. Działając przez długi .zas, płyny wyrzeźbiły nasz krajobraz. Nieraz jeździmy bardzo daleko, by móc :o prostu popatrzeć na ruch płynu. Może więc czas już dowiedzieć się. co mówi r.zyka o płynach.

z/^-r    ¹

■ j    .•* • d

15.2.

i

Płyn — w odróżnieniu od ciała stałego — to substancja zdolna do przepływu. Gdy umieścimy go w naczyniu, przyjmie kształt tego naczynia. Dzieje się tak źlatego, że płyn nie może się przeciwstawić sile stycznej do jego powierzchni używając pojęć wprowadzonych w' paragrafie 13.6, powiemy, że płyn to substancja, która płynie, gdyż nie jest w stanie przeciwstawić się naprężeniu ścinającemu; może jednak działać siłą prostopadłą do swej powierzchni). Niektóre materiały, ::a przykład smoła, bardzo długo dostosowują swój kształt do kształtu naczynia, ale w końcu tak się właśnie dzieje i dlatego uważamy je również za płyny.

Możesz się trochę dziwić, dlaczego łączymy ze sobą ciecze oraz gazy i nazywamy je razem płynami. Przecież — mógłbyś powiedzieć — woda w postaci cieczy tak samo różni się od pary, jak od lodu. Otóż nie jest to prawda. Lód, podobnie jak inne ciała krystaliczne, składa się z atomów rozmieszczonych w regularny sposób w trójwymiarowej sieci. Ani w parze, ani w cieczy (np. wodzie) nie ma regularnego układu atomów czy cząsteczek, rozciągającego się tak daleko jak w ciele stałym.

15.3.

9

£ ./ V :

Gdy omawialiśmy ciała sztywne, interesowaliśmy się ciałami o dobrze określonym kształcie, na przykład drewnianymi klockami, gumowymi piłkami czy metalowymi prętami. Przydatne były nam wtedy wielkości fizyczne, które wy-stępują w zasadach dynamiki Newtona, to znaczy masa i siła. Mówiliśmy na przykład, że na klocek o masie 3.6 kg działa siła 25 N.

15.3. Gęstość i ciśnienie

61