722 723

Ciało polipidów zróżnicowane na epistom, podkowiasty lofofor i tułów. Szkielet zewnętrzny elastyczny, żelatynowaty lub chitynowy. Polipidy w koloniach połączone metacelami. Pączkowanie, wytwarzanie statoblastów i rozród płciowy.

Rozpiórek rozłożysty — Plumatella repens jest kosmopolityczny, występuje m. in. w wodach płynących i stojących Polski.

Cristalella mucedo obrasta liście i łodygi roślin słodkowodnych; gatunek kosmopolityczny.

Gromada: szczupnice — Stenolaemata

Synonim: Cyclostomata

Diagnoza: mszywioly z polipidami bez epistomu; lofofor okrężny, polipidy w koloniach połączone sznurami tkanki mezenchymatycznej.

CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

Nieliczna w gatunki (ok. 300) podgromada, żyjące w morzach, kosmopolityczne.

Zooecja wąskie, rurowate, zwapniałe. Polipidy bez epistomu, z lofoforem okrężnym. W zooecjach otwory, przez które przechodzą pasma tkanki mezenchymatycznej łączącej polipidy. W rozwoju częsta poliembrionia, larwa cyfonaut.

Crisia eburnea występuje w morzach europejskich.

Gromada: krężelnice — Gymno/aemała

Synonim: Stelmatopoda

Diagnoza: mszywioly z polipidami nie mającymi epistomu, lofofor okrężny, funikulusy polipidów w koloniach połączone pasmami tkanki łącznej.

CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

Gromada obejmuje większość mszywiołów, głównie morskich, nieliczne słodkowodne. Zooecja różnie wykształcone, miękkie lub zwapniałe. Polipidy bez epistomu, lofofor kolisty. Funikulusy polipidów w koloniach połączone pasmami tkanki mezenchymatycznej. Kolonie polimorficzne.

Gromadę rozdziela się na dwa rzędy, w zależności od występowania wieczka.

Rząd: Ctenostomata

Mszywioły morskie i słodkowodne. Szkielet zewnętrzny nie zwapniały. Zooidy bez wieczka, z przedsionkiem. Kolonie bez awikularii.

Yictorella pauida występuje w Zalewie Wiślanym.

Rząd: Cheilostomata

Mszywioly morskie. Szkielet zewnętrzny zwapniały. Zooidy z wieczkiem i przedsionkiem. Kolonie z awikulariami.

Memhranipora crustulenta występuje m.in. w Bałtyku.

ZESTAWIENIE SYSTEMATYKI MSZYWIOLÓW Typ: mszywioly — Bryozoa Gromada: podkówczaki — Phylactolaemata Gromada: szczupnice — Stenolaemata Gromada: krężelnice — Gymnolaemata Rząd: Ctenostomata Rząd: Cheilostomata

FILOGENEZA MSZYWIOLÓW

Najstarsze kopalne mszywioly znane są z syluru. W permie występowały gatunki zbliżone budową do szczupnic, w kredzie nastąpił rozkwit i występowali już przedstawiciele wszystkich gromad, łącznie z przedstawicielami rzędu Cheilostomata.

Mszywioly są spokrewnione z kryzelnicami i najprawdopodobniej od nich pochodzą (por. filogeneza kryzelnic), albo tworzą z nimi grupę siostrzaną. Są szczególnie dobrze przystosowane do życia osiadłego, bardziej niż kryzelnice. Mają ruchomy lofofor oraz zdolność do produkcji statoblastów, dzięki którym mogą się przenosić na duże odległości, przetrwać niekorzystne warunki i zdołały opanować wody słodkie. W związku z małymi rozmiarami ciała polipidów nie występują u nich układy: oddechowy, krwionośny i wydalniczy.

Niektórzy systematycy sądzą, że mszywioły są bardziej spokrewnione z kielichowatymi, niż kryzelnicami. Jest to pogląd trudny do przyjęcia. Łączy te dwie grupy jedynie wygięcie układu pokarmowego w kształcie litery U, a różni je wiele. Kielichowate mają otwór odbytowy położony w zagłębieniu ciała (synonim: skrytoodbytowe — Entoprocta), mszywioły są odkrytoodbytowe Ectoprocta. Kielichowate nie mają lofoforu, mają gonodukty, a ich rozwój cechuje bruzdkowanie spiralne. Mszywioły mają ruchomy lofofor, nie mają gonoduktów, a bruzdkowanie jest u nich promieniste.