AGF00028

Występowanie

Do popularnych cukrów zaliczają się D-ryboza, D-galaktoza, D-mannoza i D-fruktoza. Miód jest mieszaną D-glukozy i D-fruktozy. Pośród nielicznych naturalnych cukrów prostych szeregu L znajduje się L-arabinoza i I -galaktoza. Wolne triozy nie zostały wykryte w przyrodzie, występują jednak w żywych komórkach w postaci fosforanów. Również nie znaleziono wolnych tetroz. Fosforyzowana erytroza bierze udział w procesach biochemicznych.

D-Glukoza i D-fruktoza są produkowane przez rośliny zielone w procesie fotosyntezy z CO2 i wody. Inne cukry powstają w wyniku transformacji głównie D-glukozy. D-Glukoza występuje w wielu owocach, we krwi. stanowi też wyłączne źródło energii dla mózgu.

Wolne cukry spotyka się w owocach lub innych częściach roślin, np. w łodygach (trzcina cukrowa), korzeniu (buraki) czy w kwiatach (nektar). W mleku znajduje się laktoza (cukier mleczny), która jest dimerem D-glukozy i D-galaktozy. W słodzie (w kiełkujących zbożach) pojawia się inny dimer, złożony tylko D-glukozy - maltoza (cukier słodowy). Powstaje on w wyniku hydrolizy skrobi. Skrobia, podobnie jak i celuloza oraz glikogen są polimerami D-glukozy. Celuloza stanowi około 80% suchej masy roślin wyższych. Wiele innych produktów roślinnych należy do cukrów złożonych, czyli polimerów cukrów prostych, w tym łupiny orzechów, gumy roślinne, wyciągi typu agaru, dekstrany, pekty ny i inne.

D-Ryboza i D-dezoksyryboza w postaci nukleotydów są składnikami kwasów nukleinowych-. RNA i DNA. Znajdują się w ięc we wszystkich komórkach organizmów żyjących i martwych.

Znane są także naturalne analogi cukrów, np. dezoksycukry (D-dezoksyry boza), antinocukry (D-glukozoamina czy D-galaktozoamina). Pośród pochodnych cukrów do najpopularniejszych należą glikozydy (np. amigdalina czy salicyna), alditole (D-glucitol, zwany też sorbitolem, D-mannitol) oraz kwasy (D-glukonowy, D-glukuronowy, D-galakturonowy).

Cukry są składnikami wielu substancji czynnych, bardzo ważnych dla życia. np. glikoprotein i glikolipidów. Na powierzchniach komórek, w tym erytrocytów, występują oligocukry. pełniące rolę determinantów antygenowych. Skład tych oligocukrów decyduje o grupach krwi.

Funkcja, jaką pełnią cukry w procesach biochemicznych polega na tym, że stanowią one materiał budulcowy, są substancjami zapasowymi, przenośnikami i magazynami informacji, substancjami znakującymi (determinantami, kwas sjalowy). a także podstawowym, obok białek i tłuszczów składnikiem pożywienia.

Nomenklatura

Powszechnie stosowane są zwyczajowe nazwy cukrów, ponieważ ich nazwy systematyczne są zbyt skomplikowane. Często do nazwy cukru dodaje się końcówkę -furanoza (5-członowa) lub -piranoza (6-członowa), które informują o wielkości pierścienia hemiacetalowego cząsteczki cukru, np. D-glukopiranoza.

2