AnalizaFinansowaTeoriaPrakty2

Ti-oria i pmktyka analizy fuumstnu-j w przedsiębiorstwie

chylenie, stąd też metody tej grupy powinny być uzupełnione o metody analizy przyczynowej.

2.5. Funkcjonowanie wybranych metod deterministycznych

Metody stosowane w pierwszym etapie prac analitycznych należą więc do metod prostych, łatwych, mało pracochłonnych. Wadą ich jest to, że nie pozwalają na dokładną kwantyflkację zależności między badaną zmienną ekonomiczną, a określającymi ją czynnikami. Ma to istotne znaczenie w zakresie precyzyjnego rozpoznania charakteru zależności, uściślenia zbioru czynników i uporządkowania ich według siły i kierunku oddziaływania na badaną zmienną ekonomiczną. W trakcie badań przyczynowych wykorzystuje się więc przyczynowe metody analizy ekonomicznej, które dzielą się na metody:

- deterministyczne, stochastyczne.

Wśród metod deterministycznych wymienia się najczęściej metody: kolejnych podstawień, reszty, różnic cząstkowych, wskaźnikową, proporcjonalnego podziału odchyleń, krzyżowych podstawień, funkcyjną, logarytmowania itd. Metody te charakteryzują się różną dokładnością, pracochłonnością i poprawnością matematyczną. Uwzględniając cechy tych metod wybrano dwie do szczegółowej prezentacji, tj. metodę kolejnych podstawień i metodę logarytmowania.²'*

Metoda kolejnych podstawień polega na matematycznym sformułowaniu funkcji ekonomicznych, stanowiących przedmiot badań i wyrażających odpowiedni łańcuch przyczynowo-skutkowy. Istota tej metody wyraża się w kolejnym podstawianiu poszczególnych czynników w wielkości określającej wartość wskaźnika, będącego przedmiotem porównania, w miejsce wskaźnika przyjętego za bazę odniesienia. Przestrzega się przy tym zasady zachowania raz już przeprowadzonych podstawień we wszystkich następnych podstawieniach, aż do ostatniego czynnika włącznie.

Postępując w ten sposób oblicza się wpływ poszczególnych czynników na odchylenie łączne. Różnicę spowodowaną przez konkretny czynnik ustala sic odejmując od wyniku podstawienia, w którym dany czynnik występujący w wielkości bazowej zastąpiono wielkością rzeczywistą, wynik bezpośrednio poprzedzającego podstawienia. Suma odchy-

Funkcjonowanie wszystkich wymienionych metod przedstawiono w książce T. Waśniewskiego, Metody analizy/hiansowj wprzedsiębiorstwie, PWE, Warszawa 1989. s. 33-86.

42