autonomia slaska (10)

I

I

t

irzeby województwa, które be2 zgody ministra skarbu nie mogły przekraczać 100%; uchwalania dorocznego budżetu, zatwierdzania zamknięć rachunkowych, zaciągania pożyczek wojewódzkich, zbywania, zamiany i obciążania nieruchomego majątku wojewódzkiego i przejęcia gwarancji przez Skarb Śląski.

Finansowe związki między Skarbem Śląskim i Skarbem Państwa zabezpieczała tzw.

oznaczająca tę część dochodów wpływających do Skarbu~ŚIąskiego, ktoralprzekazywana była na potrzeby ogólnópaiistwowe. Wielkość tangenty miała byc usta-lana corocznie przez Radę Ministrów na podstawie wniosków Ra-dy Wojewódzkiej, w oparciu o specjalny wzór, który^yj^dodąj^ kierrTdo art. 5 statirtu'.~A1jtór'em l^bfu7'lIw^ę^niającego czyn-nik finansowy iludńóśció wy7 był~wlcemmister skarbu —

Rybarski Z pozafinansowych kompetencji ustawodawczych na pierwsze miójsce wysuwało się niewątpliwie prawo Sejmu^do* uchwalenia ustawy o wewnętrznym ustroju województwa śląskiego, gdyż ustawa ta, rozwijając w szczegółach ogólne z konieczności przepisy statutu, mogła zadecydować o kierunku dalszego rozwoju ustroju województwa. Walka polityczna w Sejmie uniemożliwiła uchwalenie tej ustawy.

Brak dotąd opracowań analizujących całościowo dorobek ustawodawczy Sejmu Śląskiego. Mimo to można sformułować ogólne •uwagi dotyczące śląskiego prawodawstwa. Po pierwsze: działalność prawodawcza śląskiego parlamentu była stosunkowo uboga. W latach 1922—1939 Sejm Śląski wydał ogółem 500 ustaw, z czego I — 313, II — -7, III — 97 i IV — 83 ustawy. Zgodnie z obliczeniami S. Wierzbiańskiego, prezentującymi wykorzystywanie przez Sejm Śląski poszczególnych kompetencji ustawodawczych w latach 1922—1937, w okresie 15-lecia obowiązywania Konwencji Genewskiej, Sejm Śląski wydal najwięcej ustaw (138) w grupie kompetencji ujętej w punkcie 16 art. 4 statutu (uchwalanie dorocznego budżetu, zatwierdzanie zamknięć rachunkowych, zaciąganie pożyczek wojewódzkich itp.). Na drugim miejscu (98 ustaw) ustawodawczej aktywności znalazło się ustawodawstwo o ustroju śląskich władz administracyjnych, o samorządzie powiatowym i gminnym oraz o podziale administracyjnym Śląska, na trzecim (74 ustawy) ustawodawstwo socjalne. W ciągu 15 lat Sejm nic wydał żadnej ustawy w zakresie ustawodawstwa u zaopatrzeniu ludności śląskiej W energię elektryczna dla celów prywatnych i publicznych. I’o drugie: ustawodawstwu śląskie. nie zawsze szukało oryginalnych rozwiązali. Wycinkowe badania potwierdzaj:! dość ścisłe recypuwanif prze/. Sejm Śląski w/nrow ustawodawstwa ogólnopolskie/¹,o. Twierdzenia tego nie można oczywiście absolutyzować. Bardzo oryginalne rozwiązania zawierała r.p. ustawa z 26 III 1926 r. o celibacie nauczycielek, postanawiająca, że w wypadku za mąż pójścia nauczycielki stosunek służby nauczycielskiej ulega rozwiązaniu; ustawa z 6 V 192(i r. w przedmiocie ordynacji wyborczej dla gmin miejskich i wiejskich w górnośląskiej części województwa śląskiego, ustalająca wysoki cenzus wieku (26 lat) dla czynnego prawa wyborczego (czynne prawo wyborcze do Sejmu RP — według ordynacji wyborczej z 23 VII 1922 >r. — uzyskiwali obywatele po ukończeniu 21 lat); ustawa z 16 XI 1927 r. o ordynacji wyborczej do Sejmu Śląskiego, nie zatwierdzona przez prezydenta, wprowadzająca przeszło 5-letni cenzus domicylu. Po trzecie: działalność ustawodawcza .śląskiego parlamentu doznawała ograniczeń poprzez naruszenia przez organy centralne uprawnień kompetencyjnych Sejmu Śląskiego i inne działania nielegalne, poprzez ograniczającą wykładnię przepisów o właściwości Sejmu Śląskiego, czy poprzez wykorzystywanie środków wpływu na ustawodawstwo śląskie, tak znanych samemu statutowi, jak i wytworzonych poza nim.

Trwałymi, istniejącymi do dnia dzisiejszego, śladami działalności Sejmu Śląskiego są m.in.: gmach Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego i Sejmu Śląskiego, będący przed II wojną światową obiektem o największej w Polsce kubaturze; regulacja rzek i potoków w województwie śląskim (ustawa z 9 11 1927 r.); linie kolejowe (np. zbudowana na podstawie ustawy z 16 IX 1930 r. linia Cieszyn—Zebrzydowice—Moszczenica); biblioteka publiczna im. Józefa Piłsudskiego (obecnie Biblioteka Śląska w Katowicach), powstała na bazie księgozbioru biblioteki Sejmu Śląskiego, na podstawie ustawy z II II! 1936 r\; Śląskie Techniczne Zakłady Naukowi* w Katowicach (ustawa z 30 II! 193! i\).

Naczelnymi organami administracji województwa śląskiego były: wojewoda śląski i Śląska Rada Wojewódzka. Wojewoda mianowany by! przez naczelnika państwa (prezydenta) na wniosek Rad)* Ministrów. Skupiał im w swym ręku /.akia**; uprawnień

19