autonomia slaska (4)

rr\

•t

e

-propagandowo-plebiscytową genezę, co potwierdzają liczne dowody.

Niektórzy autorzy wymieniają poza tym głównym powodem ustanowienia autonomii jeszcze inne przyczyny, takie jak: odrębności wytworzone w ciągu długiego czasu oderwania Śląska od Polski, dążenie Ślązaków do samorządu, świadomość przegranego 11 VII 1920 r. plebiscytu na Warmii, Mazurach i Powiślu oraz kryzys w wojnie polsko-rosyjskiej.

Na 164 posiedzeniu Sejmu Ustawodawczego, 15 VII 1920 r., wskazywano na tr2y przyczyny ustanowienia autonomicznego województwa: sytuację przedplebiscytową, odrębności prawno--polityczne i ekonomiczne Śląska, dążenie Ślązaków do uzyskania szerokiego samorządu. W czasie 216 posiedzenia Sejmu Ustawodawczego, 6 III 1921 i\, na którym przyjęto pierwsze uzupełnienia statutu organicznego,. sprawozdawca Komisji Konstytucyjnej — poseł Józef Buzek akcentował już tylko poszanowanie odrębności śląskich jako powód przeprowadzanej nowelizacji. Podstawowa, plebiscytowa motywacja nie może jednak i tu budzić żadnych wątpliwości zważywszy, że 216 posiedzenie odbyło się tuż przed plebiscytem, a przyjęta 8 III 1921 r. nowela do ustawy konstytucyjnej z 15 VII 1920 r. wyposażała Sejm Śląski w dodatkowe uprawnienia prawodawcze. Ponadto w myśl postanowień ustawy konstytucyjnej z 8 III 1921 r. Ślązacy zatrudnieni w województwie śląskim nie mogli być przenoszeni do pracy poza granice województwa bez ich zgody. Nowela postanawiała również o pierwszeństwie Ślązaków — przy założeniu równych kwalifikacji — w obsadzie wszelkich stanowisk na terenie autonomicznego województwa.

Dalszymi argumentami świadczącymi o tym, że dla ustawodawcy najważniejsza była plebiscytowa korzyść z ustawy są następujące fakty: inicjatywa uchwalenia ustawy o autonomii Śląska wyszła od Podkomisji Plebiscytowej Komisji Spraw Zagranicznych, opracowanie projektu ustawy powierzono także Polskiemu Komisariatowi Plebiscytowemu w Bytomiu, czy wreszcie to, że Sejm Ustawodawczy uchwalił ustawę w brzmieniu projektu opracowanego przez Polski Komisariat Plebiscytowy, a nic nieznacznie odbiegającego od niego projektu Józefa Buzka.

Zachowane źródła nie pozwalają prześledzić całego etapu prac

i nad projekt Jim i ustawy autonomicznej. Właściwie znamy j* dynie końcowy fragment prac, kiedy projekty (posła dr. Józefa Buzka oraz Polskiego Komisariatu Plebiscytowego) były już golowe. Pewne jest w każdym razie, że prace przebiegały bardzo pospiesznie — Podkomisja Plebiscytowa zleciła Józefowi Buzkowi przygotowanie projektu autonomii 17 V 1920 r., polski komisarz plebiscytowy, Wojciech Korfanty powołał równocześnie 8-oso-bową Komisję Samorządową Polskiego Komisariatu Plebiscytowego do opracowania projektu ustawy autonomicznej. Nie wiemy, kiedy był gotowy projekt dr. Buzka, natomiast projekt Komisji Samorządowej przyjęto na jej posiedzeniu 21 VI 1920 r. Wniosek nagły zobowiązujący Komisję Konstytucyjną do przedłożenia Sejmowi projektu ustawy uchwalony został w Sejmie 30 VI 1920 r., sama ustawa konstytucyjna, zawierająca statut organiczny województwa śląskiego, przeszła znaczną większością głosów 15 VII 1920 r. Pośpiech prac ustawodawczych odbił się negatywnie na precyzji sformułowań ustawy, co ujawniła późniejsza praktyka władz autonomicznych.

Ustawę z 15 VII 1920 r. wykorzystano szeroko jako ważny argument polskiej propagandy plebiscytowej. Posłużył się nią m.in. Polski Komisariat Plebiscytowy w wydanej 20 VII 1920 r. odezwie i Konstanty Wolny, późniejszy marszałek trzech Sejmów Śląskich w pierwszym komentarzu do ustawy konstytucyjnej.

Miarą oddziaływań polskiej ustawy autonomicznej była ustawa Reichstagu z 27 XI 1920 r. o Górnym Śląsku, przewidująca, że w ciągu dwóch miesięcy od daty przejęcia przez Niemcy terenu plebiscytowego odbędzie się w całej prowincji górnośląskiej referendum w sprawie utworzenia kraju górnośląskiego w ramach Rzeszy. W wypadku pozytywnego wyniku referendum niemiecki Górny Śląsk, będący dotąd prowincją w ramach Prus. stałby się odrębnym krajem związkowym (Lanc! Oberschlesien), czego dalszymi konsekwencjami byłyby: wybór konstytuanty górnośląskiej, utworzenie rządu, uchwalenie, konstytucji i uregulowanie kwestii obywatelstwa górnośląskiego. Ustawa uzupełniała konstytucję weimarską (z 11 VIII 1919 r.) dodając w jej nrt. 1G7 dwa ustępy (2 i 3). Sama ranga aktu prawnego Reichstagu była więc świadectwem docenienia siły oddziaływania polskiej ustawy z połowy lipca I92U r.