DSC00083 2

I

i

i

ff t u i

iw

Nno.

ii

it*

Ktj

M

232

kowani na poziomie dogmatu, oraz zmysłowa cielesność Ewy, _w dzana na co dzień.

Ponieważ w islamie nie doszło do wyłonienia regularnych w* not zakonnych, trudno o jednoznaczne porównanie zasad porządź cych życie codzienne mistyków i mistyczok. Na laki stan rzeczy się zapewne wiele przyczyn. Jedną z nich jest silne podkreiłenie' ■

rodności koranianych zasad moralnych obowiązujących bez wy_n,i i w równym stopniu wszystkich wiernych. Życie moralne muzuln,*!.^ to bezwzględne posłuszeństwo Bogu i wszystkim jego nakazom. U]ą 1? tu zatem miejsca na -laicką' i .zakonni czy też .kanoniczny Prawa Bożego. Mahomet kładł nacisk na skrupulatne odprawianie ryi^ alów religijnych w codziennym życiu wyznawcy. Nakaz odbywJ' pięciu modlitw klasycznej praktyki muzułmańskiej oraz spełniania ni¹ ciu głównych obowiązków (modlitwa, pielgrzymka - umrą ihadidj_t nZ - ramadan, święta wojna - diihad, oraz jałmużna» gdaka, żaka) śwfadę? o typowych dla islamu tendencjach do zacierania różnic pomięć świecką religijnością a gorącą, zaangażowaną pobożnością skupioną łącznie na Bogu. Niemniej w łonie islamu pojawił się około wieku v[j nurt mistyczny - sufizm, łączący ascezę i ludowe tradycje religijne. Bj. dacze sufizmu wskazują przeważnie na cztery główne sekty, których nj. zwy wywodzą się od imion rodowych ich założycieli: Cziszti, Kadiri Suhrawardi i Nakszband. W każdej z sekt sufi stosowali nieco inne - u! zwyczaj sekretne - metody indukowania doświadczenia mistycznego od recytacji świętych wersetów, przez medytację, grę na flecie i bębnij po ekstatyczny taniec. Niewielkie grupy mistyków wysyłane były przez mistrza-zalożyciela do różnych zakątków kraju i tam osiedlały się w jed. nym domostwie, stwarzając pozory pełnego respektowania reguł „normalnego" życia społecznego. Jeden z sufich przyjmował rolę zastępcy mistrza, a pozostali pełnili funkcje służących i gospodarzy domu. Kiedy nauczyciel umierał, wspólnota reorganizowała się, wyłaniając spośród siebie kolejnego wicemistrza. Kobiety nie były na ogól przyjmowane do wspólnot sufickich. Do nielicznych wyznawczyń islamu, które cieszyły się sławą mistrzyń duchowych i mistyczek, należy Rabi'a al-Adawijja (VIIIIX w.), nie wahająca się wdawać w polemikę z Hasanem z Basry -wielkim ówczesnym autorytetem religijnym uważanym za założyciela sufizmu. Swą nadzwyczajną pokorą, szczerością i żarliwością wiary zyskała sobie ogromny szacunek. Zasłynęła przy tym jako autorka oryginalnej doktryny głoszącej absolutną ufność oraz aktywną akceptację

Na wyraźne różnice w zestawach reguł dla męskich i żeńskich wspólnot zakonnych wskazać możemy w buddyzmie. Budda, z niechę-

233

cią godząc się na wstąpienie kobiet do zakonu, nakazał im przestrzeganie 8 dodatkowych reguł (pnuAtn*)* | wyznaczył miejsce podporządkowane całej hierarchii mnichów⁰. Mniszki (Miżnuni) winne były okazywać bezwzględny szacunek mnichom (Miższa), nawet znacznie od siebie młodszym, nie wolno im było upominać ani krytykować współbraci. Zawsze powinny pozostawać pod ich pieczą i od nich oczekiwać wszelkich religijnych pouczeń. W gestii mnichów pozostawało rozstrzyganie sporów pomiędzy członkiniami żeńskich wspólnot monastycznych oraz kontrolowanie przestrzegania iłubowań przyjętych przez kobiety. Kodeks postępowania przewidziany dla mniszek był znacznie bardziej złożony i obejmował 500 szczegółowych punktów, podczas gdy dyscyplinę mruchów określał kodeks zawierający jedynie 220 zasad*. Ponadto mniszkom nie wolno było żyć samotnie w lesic, a ich klasztory sytuowane były zawsze w pobliżu męskiej sdfijśi. Sytuacja żeńskich wspólnot dużo lepiej przedstawiała się w późniejszej tradycji mahajany. W Chinach pod patronatem cesarskim buddyjskie mniszki wywierały nawet znaczny wpływ na dwór i rząd, zwłaszcza w IV i VI wieku. Do współczesności przetrwało jednak niewiele żeńskich klasztorów buddyjskich¹⁷.

3. Wartość doświadczenia

Badania rozpatrujące kwestie rodzaju/plci powinny także uwzględniać różnice w szacowaniu rangi doświadczenia mistycznego ze względu na płeć mistyka. Z reguły doświadczenia kobiet były dewaluowane, a relacje podważane bądź z góry traktowane jako niższe od tych, które byty udziałem mężczyzn. Kobiecy mistycyzm w chrześcijańskiej Europie, ale także w Indiach, kojarzony bywał głównie z silnym emocjonalnym pobudzeniem, ekstazą czy wręcz histerią. Na de zracjonalizowanej

^u Vimy$ Pipki, red H. Oldcnbcrg, V Ł. London. 1879-1883. U. 233-256; kfdlm-N*ip. red. R. Morris i E. Hardy, V L, London, 1883-1900. IM 274-277.

⁰ Pięć lal po osiągnięciu przez Buddę Oświecenia zwróciła się do niego Mahl Pradzapa-ti, ciotki i piastunka wychowują go po przedwczesnej ławro nuda Przytyła do* wraz z 500 innymi kobietami, prosząc o pozwolenie na przyjęcie kobiet do zakonu Budda odmówił jej trzykrotnie, w Końcu jednak po czwartej prołbie twego najwierniejszego ucznia Anandy, popierającego PradiapaU, wyraził zgodę.

* Por. I B. Horner, Mim undtr Primilm Buddhim, Delhi, 1975; oraz A Hirakawa, Mormlk DiKipimt jor Ihe BidJłiiil Nitu, Pitna, 1982. Doskonałym źródłem wiedzy na temat motywacji mnlizek buddyjskich do podjęcia życia zakonnego oraz na temat okobcznoki wstąpienia do wspólnoty jest TWnjitM. poc Piślm tf tke tarty BUtooi - Tle Stftm fTWnjJlH tłum. IW Rhyi Davis, London. 1959.

° Przyczyny zanikania źrńskkh wspólnot wyjaśnia w swoim szkicu Nancy A. Fai. Tir Cuecflkt Vfaustaf Nun, |wr.| l/mptai WM Hbmm'i ftdjiM Dws m No+Nokra Ckltum, red. N A. Falk i R.M. Gross, New York, 1980.