DSC05016

XVIII CM \K \K II KYSI VK \ IWÓłU/OSCI

lYk w u.v i*’ i'^{1 k}‘ⁱⁿ od4ysJcuąji i krytyki do propozycji, pro uMimi po/> lywncgo. którego DąjdoakoMlszym przejawem by|₀ zbudowanie wzoru „człowieka poc/ciwcgo !>*• uk ro/umiany^, inków    yć trzeba Wistrunk. /wic>zvnicc (rozumiany

iakogaleoa wizerunków I 5W/c*'\ /*/*//«» konstrukcje u- wspomaga _U/>UV inpych gatunków i form wypowiedzi, do których zaliczyć można specula. v ww«//</. emblematy, apoftegmaty.

. e potrafimy dokładnie datować utworów powstałych pr/cd *    . \c mo/cm\ icdymc prawdopodobny chronologię mpoc    d/is w c Iragmcntach dialog Kos tyra

: Pijmką (pi I    1540?. wyd. ok 1540). następne to: S;>e<

trum albo \onvcz\ ściec (1540). nieznane dziś Zataignienie Fortuny : i feoty(wyd. i 540 ’>. dialog Warwas z Lupu.sc/n (powst. ok. 1540; u\J pr/cd 1547),/’ /k;u/_t/óu (wyd. 1541?-1542?,ok. 1546?), Krotka mzpriinaiwyd 1543), Catechismus (wyd. 1543), Żywot Jó-\ \d 1545). [Sialem psalmów pokutnych] (wyd. przed 1547). Puwnnab    go (wyć. 1547?), Kupiec (wyd. 1549),

zaginione [Książki o potopie Noego] (wyd. 1550?), Kot ze Lwem (powst. 1550?, wyd. przed 1559), utracone w wyniku śmierci im-presora De ncutralibus (powst. pr/cd 1554, nicwydanc), Chrisie gui luxes et dies (powst. przed 1550?. w yd. 1556?), Hej mil świta (pr/cd ^0?. wyd. 1556?). picsm: Podobieństwo żywota człowieka krzt« cijańskicgo < wyd ok 1556), Przestrach na złe sprawy (wyd. 1556?), dm l XXXV(wyd. 1556?), Psalm ( MII (wyd. 1556?), Postylla (pierwsze wyd 1557), pieśń Przyczyna gniewu Pańskiego (powst. praudop. 1557. wyd. 1558), Wtzerunk (pierwsze wyd. 1558), Zwierzyniec (pierwsze wyd 1562) i wydane z nim Przypowieści przy pad-te. następnie druk    również przy Żwierzyńcu pt. Figliki (1574).

Apocalypsis (1565). Zwierciadło (1567/1568).

Nic można ustalić dat powstania nieznanego nam dziś dialogu

(jysi z kurem. prawdopodobnie należy go sytuować w początkowej fazie tw órczości.

I r/eba mice na uwad/c. /c daty wydań nie są identyczne Z czasem powstania d/ieła. Problem len uwidacznia siy w tedy, gdy ce-

Chy wicrs/a nakazywałyby datować inaczej, np. _w pisanym ośmio-zgłoskowcem Kupcu jest więcej odstępstw sylabic/nych niż we wcześniej wydanym Żywocie JÓZi fa Niewiele jest w nim także wierszy średniówkowych* obecnych już w pisanym dłuższymi for-matami Józefie. Bliżej zatem Kupcowi do Krótkiej rozprawy a to wskazywałoby raczej na wcześniejsze jego powstanie, zwłaszcza że w technice pisarskiej Keja na przestrzeni czasu zauważa się widoczny postęp.

Charakterystyka pisarza. Metoda pracy Keja. Ponad estetyczne walory dzieła przedkładał Kej przesłanie moralne. Mimo tego badacze jego twórczości byli zaskoczeni bogactwem sztuki pisarskiej Keja. Stanisław Windakicwicz nie krył podziwu: „Kej wymyśla nowe wyrazy masami; w ustach jego język polski żyje, płynie, topi się i wytwarza |...] czytając jego dzieła, czujemy, że mu się słowa i idee palą" \ Obraz nieuka i prostaka zrósł się z wyobrażeniami o Rcju* tymczasem był on dobrze oczytany, także w literaturze antycznej, którą poznał z rozmaitych kompendiów. Nie cenił jednak subtelności literatury klasycznej, interesowali go głównie pisarze nowołacińscy. Ciekaw byl dzieł teologicznych, dotyczących spraw reformacji* sięgał po literaturę humanistyczną niemiecką i włoską* śledził rodzime piśmiennictwo, ciągle czytał Biblię. Pewne wyrobienie, żywość umysłu i prędkie pióro pozwoliły mu na ogół trafnie orientować się i sprawnie opisać to* co zajmowało ludzi epoki.

Wiedza Reja o święcie pochodzi z doświadczenia i rozległej, choć niesystematycznej lektury, w której główną rolę odgrywa Pismo św. Dzieła Keja odbijają owo szerokie i chaotyczne oczytanie, paradoksalnie jednak urok tej twórczości to również nieuporządkowana wiedza encyklopedyczna.

Sposób jego pracy polegał na przyswojeniu, a następnie wykorzystaniu po swojemu przeczytanego dzieła. Zasadniczą cechą metody pisarskiej nie jest korzystanie z reguł klasycznych, lecz naśla-

⁴ S. Windakicwicz, Mikołaj Rej, Lublin Is. % ‘)7.