DSCF5299

Z. Jasińska

cesów kształtujących plon, a pośredni — na wielkość strat i ubytków. Gdy warunly środowiskowe są skrajnie niekorzystne, wtedy silniej wpływają na produktywność,

Z czynników przyrodniczych ciągle jeszcze duży wpływ na plon w naszym kraju wywierają warunki glebowe i klimatyczne. Ocenia się, że te ostatnie w więfc. szym stopniu limitują plon niż gleba. Zagadnienie gospodarki wodnej roślin jest o nas tym ważniejsze, że w rejonach o małej ilości opadów przeważnie występują gleby lekkie. Tam właśnie szczególnego znaczenia nabierają te zabiegi agrotech-niczne, które zapobiegają stratom wody z gleby. Obserwuje się obecnie przyśpie. szenie terminu siewu roślin jarych o około 2 tygodnie w stosunku do okresu mię. dzywojennego, ograniczenie wiosennej uprawy roli itp.

Wielkość strat pozostaje w wyraźnym związku z warunkami klimatycznymi, tak więc w warunkach skrajnych zmniejsza się bezpośredni wpływ produktywności na uzyskane plony. W rejonach o klimacie bardziej oceanicznym produktywność roślin^! zależy głównie od przebiegu procesu asymilacji, natomiast w warunkach przewagi klimatu kontynentalnego większego znaczenia nabiera przebieg transpiracji. Następnym czynnikiem związanym z klimatem jest występowanie chorób i szkodników, które decydują bezpośrednio o ubytkach i stratach plonu.

Dzięki człowiekowi wpływ klimatu może być modyfikowany przez zabiegi agrotechniczne. W miarę wzrostu intensywności gospodarki zmniejsza się stopień oddziaływania warunków przyrodniczych. Potwierdzeniem tej tezy jest fakt, że w ciągu wielu lat rozszerzył się w naszym kraju zasięg uprawy roślin o większych wymaganiach (pszenica, rzepak, burak cukrowy). Wzrasta również ich plenność w takich warunkach siedliskowych, w których dotychczas nie były w ogóle uprawiane. ■

Czynniki przyrodnicze działają na rośliny kompleksowo, tworząc środowisko dla rozwoju roślin. Dlatego należy poszukiwać układów optymalnych, nie zaś zajmować się wpływem jednego wyizolowanego czynnika. Spośród wielu czynników działających kompleksowo decydujące znaczenie ma ten, który znajduje się w minimum, czyli tzw. czynnik minimum. Może on w różnym stopniu determinować produkcyjność roślin zależnie od układu siedliskowego, w jakim wystąpi.

Spośród czynników biotycznych wpływających na rośliny uprawne dominujące znaczenie ma działalność człowieka, która wyraża się wprowadzeniem skutecznych systemów produkcyjnych.

Duże znaczenie ma struktura zasiewów, to jest procentowy udział powierzchni zajmowanej przez poszczególne gatunki lub określone grupy roślin w całkowitym obszarze obsiewanych gruntów ornych. Umożliwia ona nasilenie uprawy bardziej produkcyjnych form oraz wpływa na warunki środowiskowe. Zmiany w strukturze zasiewów wynikają ze słusznych przesłanek eliminowania mniej plennych gatunków roślin bądź z niekorzystnej relacji cen, decydującej o opłacalności uprawy. Ograniczając liczbę gatunków roślin w danym gospodarstwie, zwiększa się znacznie częstotliwość ich uprawy po sobie na tym samym polu, co może powodować jednostronne; wyczerpywanie składników pokarmowych i wody z gleby, nasilenie występowania chorób* szkodników i chwastów, a w rezultacie pogorszenie się natu-