DSCF6275

J

wspólną galaretowatąosłonką), kokainę (formy nieruchome otoczone ścianą komórkową) czy też nitkowate.

Monad)' tobołków mimo dużej różnorodności form łączy obecność dwóch wici umieszczonych u form pierwotniejszych na szczycie komórki - akrokonty. bądź osą-dzonych u form zaawansowanych ewolucyjnie z boku pod szczytem komórki płeu-rokonty. Wici tobołków ustawione są w dwóch kierunkach. Wić poprzeczna skierowana » bok. podczas gdy wić podłużna do tyłu komórki. Obie wici opatrzone są cicnkM niermtołwatymi w łókienkami tzw. mastygonemami. które nadają im postać pierzastą - stychonematyczną.

Komórki tobołków są hądi nagie. tj. nic posiadające ściany komórkowej i wówczas okryte tylko delikatną pelikulą lub pcryplastem. bądź posiadają trwałą ścianę^a I u łozową Ściana celulozowa tworzy wokół komórki pancerz złożony z wielobocz-nych płytek bądź tarczek, lub też z dwóch jednolitych skorupek połączonych ze łotą szwem. Płytki i tarczki pancerza tobołków wykazują bogatą ornamentację i sąpoktytól kolcami, brodawkami i innymi formami urzeźbienia. W tarczkach pancerza istniej otwory - pory oraz w głębienia - puroidy. Poprzez pory komórka kontaktuje się z otoczeniem za pomocą znajdujących się w nich sterczących na zewnątrz cienkich nid cytpplazmaiyeznych. stanowiących pomost pomiędzy protoplastem a środowiskiem zewnętrznym.

W morfologii zewnętrznej powłoki ruchliwych - monadowych komórek tobołków wykształca się system dwóch bruzd na powierzchni protoplastu bądź ściany komórkowej. Bruzda poprzeczna opasuje komórkę w płaszczyźnie równikowej rozdzielając ją na dwie części: w ieczko - cpiwalw a będące częścią przednią oraz denko hypowalwa będące częścią tylną. Końce bruzdy poprzecznej schodzą się ze sobą na -tronie brzusznej komórki gdzie zwykłe pod kątem prostym do niej ustawiona jest słabiej rozw inięta bruzda podłużna. W miejscu przecięcia się bruzd znajdują się dwa otwory, przez które wychodzą wici: jedna z nich leży w bruździe poprzecznej i powoduje rotacyjny ruch komórki: druga położona w bruździe podłużnej, przyczynia się do ruchu postępow ego. Dzięki takiemu usytuow aniu aparatu kinetycznego tobołki z rodzaju PeriJinium przebywają w ciągu sekundy drogę czterokrotnie dłuższą tuż w ielkośc ich komórki.

Wnętrze komórki wypełnia cytoplazma zróżnicowana na rzadszą warstwę wewnętrzną i gęstszą obwodową. W w arstwie zewnętrznej cytoplazmy rozmieszczone są chromatofory. podczas gdy w warstwie wewnętrznej zlokalizowane jest jądro komórkowe. materiały zapasowe, a także inne organelle.

Żóltobrunatnę lub czerwonawe chromatofory tobołków o kształcie płytek, pałeczek lub soczewek łączą się niekiedy ze sobą mostkami i tworzą siatkę. Barwnikami chromatofórów są: chlorofil a i e. karoten fi oraz ksanloitle - peridinina. dinoksan-tyna i inne. W pobliżu chromatoforów. w cyioplazmie. występują pirenoidy. wokół których gromadzi się skrobia. Materiałem zapasowym jest także tłuszcz, szczególnie u gatunków morskich. Oprócz form autotroficznych występują także formy bezbarwna - cudzożywne. wykazujące zwierzęcy tryb odżywiania, a nawet pasożyty. Tobołki podobnie jak euglenmy mogą posiadać niekiedy wodniczkę tętniącą i czerwoną plamkę oczną - stigmę, zabarwioną czerwonym barwnikiem karotenoidowym hemałochro-raeni

Centralną część komórki zajmuje duże, pęcherzykowate jądro zwane dinokario-nera, zawierające charakterystyczne nitkowate bądź siatkowate struktury chrorao-so-malne. dobrze wykształcone w stadiach imerfazowych jądra.

Tobołki rozmnażają się głównie wegetatywnie poprzez poprzeczny lub podłużny podział komórki, a potomne organizmy dobudowują brakującą część. Czasem komórki zrzucają pancerz, nagi protolast dzieli się, a powstałe osobniki odtwarzają określoną postać ściany komórkowej. Rozmnażanie bezpłciowe odbywa się przez zarodniki:

_______

charakterystyczne dwuwiciowc pływki - zoospory lub uerachlmc aplanospory Rozmnażanie płciowe występuje u tobołków bardzo rzadko, jest to proces izogamii polegająca na kopulacji gamet nic różniących się od siebie morfologicznie: dalszy rozwój powstałej zygoty poprzedza mejoza.

Komórki tobołków mają różny, często bardzo interesujący kształt (rys ISOi Rozmiary ich komórek mieszczą się w granicach 7—2000 um. przy czyta prawdziwymi olbrzymami w tej grupie systematycznej są gatunki z rodzaju nocoświctiik V«ni«ca milion,v Komórki tego gatunku są bez pancerza i osiągają 2 mm średnicy. Większość tobołków stanowi składnik planktonu wód słodkich, a przede wszystkim morskich, zwłaszcza ciepłych. Najbardziej masowo rozwijają się jednak w morzach chłodnych, gdzie tworzą czasem zakwity. W wodach słodkich spotyka się nieliczną grapę przedstawicieli bmzdnic Peridinales, zwykle jednak w ogromnych populacjach, w jeziorach górskich plankton bruzdnic osiąga 50% biomasy wszystkich żyjących tam organizmów.

Tobołki odgrywają dużą rolę jako pokarm dla zoopłanłaoou, żyją w syrob z niektórymi zwierzętami morskimi z gromady promienie i gąbek, nieliczne gatunki m pasożytami, bądź wydzielają substancje toksyczne dla ryb.

Charakterystyczną cechą niektórych gatunków tobołków z rodzaju WhVj. i nyau!ax i Peridinium jest zdolność świecenia różnokolorowym św iatiem pod wpływem bodźców mechanicznych lub chemicznych. Piękne efekty na morza daje przy masowym pojawianiu się nocoświetlik Nocttiuca miliaris świecący czerwono lab tózow o

1.    Jak /budowany jest pancerzyk okryw ajacy komórki mcktóiyd) Bbokśi

2.    Jakie barwniki i materiały zapasowe występują u tobołków?

3.    Jak rozmnażają się tobołki?

4.    Które tobołki mają zdolność świecenia?

4. GROMADA: Chrysophyta - chryzofity

Gromada chryzofitów obejmuje trzy ważniejsze klasy glonow o wspólnych cechach budowy. Wszystkie chryzoltty posiadają podobać barwniki w cknaankrak. takie same substancje zapasowe, a także podobną organizację uihnakKukopową chto-matoforow. Głównymi barwnikami występującymi w komórkach tych glonow ą chlorofil m i e, brak jest chlorofilu k W dużej koncentracji pojawiają się akie nkt i brunatne barwniki ksantofilowe. które maskują chłorołtle i nadają komort.au chryzofitów złocistą barwę. Materiałem zapasowym jest polis acharyd chry znłaminary na. znana również pod nazwą leukozyny lub chryzozy. rzadziej substancje tłuszczowe, nigdy natomiast nie odkłada się skrobia. Inną cechą łączącą chryzoUty jest ultra>u uk tur* Ina budowa chromatoforow. Tylakoidy ich łączą się w grupy po trzy i leżą kuno w strontic. Często pod cytomembraną chromatoforow obecny jest charakter* >t>c/n\ pierścień tylakoidow zamykający wewnątrz stronię i wszystkie pozostałe hieny Urnc rallne. Szczególną w łasciwoócią submiktoskopowej budowy tych organizmów jest to że błona retikulum endoplazmatyczncgo tworzy w pobliżu jądra komórkowego kieszeń iowate rozszerzenie obejmujące cały chromototór W efekcie organelle te. oprócz własnej błony posiadają dodatkowo podwójną błonę pochodzącą od retikulum endo plazntatycznego.

2S1

Klasa: Chrysophyceae z.lotowieiowce (złotki) to klasa reprezentowana przez kilkaset gatunków wykazujących największą liczbę cech właściwych gromadne Zło-