DSCF6803

aPl

[W architekturze miejskiej udało się Robertowi Adamowi połączyć tradycyjny, angielski dom szeregowy z klasycystyczną fasadą.

W nie istniejącym tuz Adelphi Tertace. wzniesionym w Londynie w tatach 1769-1772 wraz z bratem Jamesem, potraktował cały blok szeregowych domów jako formę pałacu, zaznaczatąc pdastrarm w wielkim porządku jego część centralną i ryzality boczne. Rozwiązanie takie znamy juz. jednak wersja braci Adamów odchodzi daleko od palladiańskiego chłodu w stronę delikatnej elegancji detalu.]

Revett (1720-1804). Ulubiony przez nich ciężki styl dorydd nie znalazł aprobaty ani Adama, ani Cham bersa, którzy widzieli w nim tylko prymitywną, prawie barbarzyńską wersję antyku. Stuart był jednak pierwszym architektem w Europie wznoszącym budowle w tym stylu. Pomimo opozycji części architektów wpływy Greek Rcvival w Anglii rozszerzyły się, zwłaszcza że pod koniec XVIII wieku zaczęły towarzyszyć im wyprowadzane z filozofii Jeana-Jacąuesa Rousseau koncepcje „szlachetnego dzikusa”, którego kultura nie była jeszcze skażona późniejszym rozwojem cywilizacji.

Rosnącemu zainteresowaniu stylem doryckim towarzyszyło przechodzenie od postawy „archeologicznej”, zorientowanej na poprawność form, proporcji i detalu, do „strukturalnej”, gdzie analiza budowli antycznych prowadziła architektów do odkrywania ich jako zespołów podstawowych brył geometrycznych, wyraźnie od siebie oddzielonych, lecz stanowiących jednolitą kompozycję. Dwa drobne, oddalone w czasie i przestrzeni wydarzenia zapowiadają tę postawę: w 1754 roku Joshua Kirby wydaje podręcznik perspektywy, w którym jedna z plansz ukazuje zgromadzone w ogrodzie abstrakcyjne geometryczne bryły; w roku 1777 Johann Wolfgang Goethe projektuje do swego ogrodu w Weimarze Ołtarz pomyślnego losu - kulę ustawioną na sześciennym postumencie. Jedyne, co łączy te dwie kompozycje, to fakt, że obie znajdują się w ogrodzie, jeszcze raz potwierdzając, że jest to miejsce, w którym weryfikuje się nowatorskie modele przestrzeni.

W Anglii najwybitniejszym z architektów reprezentujących tę nową postawę był John Soane (1753-1837). W zaprojektowanym przez siebie budynku Bank of Eng-land w Londynie, po roku 1792, pozbawił większość elementów antycznego detalu, „oczyszczając” je i sprowadzając do podstawowych geometrycznych brył. Tę samą postawę widzimy również w innych jego projektach: w bramie wjazdowej do wiejskiej posiadłości w Tyring-ham (1792-1797), w gmachu Dulwich College Art Gal-lery (1811-1814), a nade wszystko w budynku stajni Royal Hospital w londyńskiej dzielnicy Chelsea (1814-1817), gdzie trójosiowa elewacja składa się tylko z motywu trzech uskokowych arkad.

Klasycyzm trwał w architekturze angielskiej aż do połowy XIX stulecia. John Nash (1752-1835), którego najsłynniejsze dzieło, Pawilon Królewski w Brighton, wprowadzało baśniowy nastrój orientu, zrealizował w latach 1812-1827 największe ówczesne urbanistyczne założenie

Londynu - Regent Street i Regent’s Park, wznosząc ogromne szeregowe domy z klasycystycznymi fasadami. Robert Smirke (1780-1867), uczeń Soane’a, zaprojektował olbrzymi gmach British Museum, którego budowę rozpoczęto w 1824 roku; trwała ona aż do roku 1847. Kończą tę fazę fascynacji antykiem w Wielkiej Brytanii monumentalne budowle powstające wówczas w Szkocji, wśród nich Royal Scottish Institution i Free Church College w Edynburgu wznoszone przez Williama Henry'ego Playfaira (1789-1857) oraz Caledonia Road Free Church i ciąg domów szeregowych Moray Place w Glasgow przez Alexandra Thomsona (1815-1875), wszystkie utrzymane w stuartowskim Greek Revival.

Początkowo zainteresowanie antykiem, które pojawiło się we Francji około połowy stulecia, zdawało się kolejną rozrywką i fascynacją królewskiego dworu rozkosznie zmęczonego szaleństwami rokoka i pragnącego uspokojenia — a może chwili miłej refleksji - w otoczeniu form spokojniejszych, bardziej nobliwych, lepiej pasujących do wchodzących w modę intelektualnych dysput. Wczesny neoklasycyzm jest tu niczym innym jak tylko zmianą kostiumu—we wnętrzach zwłaszcza - bo przecież francuska architektura nigdy lekcji antyku nie zapomniała. Nowy styl, który miał później otrzymać imię Ludwika XVI, pojawi! się jeszcze za panowania jego poprzednika. Pałacyk Petit Trianon, który wybudował w wersalskim parku w latach 1762-1764 Jacques-Ange Gabriel (1698-1782),

49