DSCN1868

2I6 Uspołecznienie osobowości

oznacza! osąd oparty na poprzedzających go doświadczeniach i decylach. Później, w języku angielskim słowo prejudice nabrało znaczenia przedwczesnego osądu, formułowanego bez należytego zbadania i rozważenia faktów. W końcu, termin ten nabrał także zabarwienia emocjonalnego, dodatniego lub ujemnego, które zwykle towarzyszy takiemu nieugruntowanemu empirycznie osądowi [G.W. Allport 1958, s. 7] (G.W. Ałl-port powołuje się na A New Engtish Diction-ary, Clarendon Press, Oxford 1909, vol. VII, Pt. II, 1275). Istotnym źródłem uprzedzeń jest skłonność ludzkiego umysłu do posługiwania się klasami (lub kategoriami) w codziennych decyzjach i do zbyt pospiesznego generalizowania. Jednak nie każde uogólnienie jest uprzedzeniem, niektóre wynikają z błędnego rozumowania. Błędne wnioski mogą utrwalić się w postaci uprzedzenia, jeśli osoba nie jest w stanie zmodyfikować ich wobec nowych informacji.

Uprzedzenie zawiera dwa składniki: postawę (życzliwą albo nieżyczliwą) i powiązane z nią, wynikające z błędnego uogólnienia (overgeneralized), przekonanie. Znaczna część istniejących uprzedzeń to uprzedzenia etniczne, mające zazwyczaj charakter negatywny. Są one skierowane wobec grupy jako całości lub wobec jednostki jedynie z powodu jej przynależności do określonej grupy. Efektem uprzedzenia staje się stawianie jego przedmiotu w sytuacji z góry niekorzystnej, a jednocześnie nieuzasadnionej rzeczowo jego zachowaniem.

Uprzedzenie nie zawsze musi wyrażać się bezpośrednio w działaniu. Może ono być wyrażone w formie tylko werbalnej - rozmów między ludźmi podobnie myślącymi, wielu łudzi nie wykracza poza ten stopień nieprzychylitości. Wyraźniejszą postać przybiera uprzedzenie wówczas, gdy polega ono na unikaniu określonych osób czy też grup. Dyskryminacja, jako jeszcze bardziej aktywny przejaw uprzedzenia, polega na wyłażeniu jego obiektów (osób, grup) z możliwości udziału i korzystania z ogólnie dostępnych dóbr i szans (prawa polityczne,

utnunia. edukacji, rekreacji). In-553?fcnną dyskryminacji jest tułaj segregacja, sankcjonowana prawme lub oby-S. Atak fizyczny polegający np. na dewastowaniu pomników, pobiciu stanowi jeszcze ostrzejsze zachowanie, którego podłożem są uprzedzenia. Skrajnym wyrazem uprzedzeń jest eksterminacja osób i całych grup - lincze, pogromy, masakry, masowe ludobójstwo. (M.P.)

Zob. działanie społeczne, postawa jako definicja sytuacji przesąd.

Literatura:

Allport G.W., 1958, The Naturę of Prejudice.

Addison-Wesley Pub!. Co., New York. Znaniecki t\, 1936, Social Actiora, Fanar ad Rinchan lnc., New York.

Znaniecki F.. 1931, Studia nad antagommm da^obcych, „Kwartalnik Socjologiczny", nr

Uspołecznienie osobowości. I. Zdolność do uczestnictwa w życiu gnnowm (rezultat socjalizacji). 2. Szczególny typ postawy wobec siebie, innych i catej zbiorowości. Jan Szczepański w swoich roz» żaniach nad rozwojem społecznym członka, po omówieniu różnych miar tego rozwoju (takich jak zakres uczestnictwa w ryciu zbiorowym, stopień samodzielność zdolność realizacji różnych ról, efektywność działań), opowiada się za tayiai® niejako wewnętrznym, a mianowicie poczuciem więzi i zdolnością do zachowań atawistycznych, okazywaniem solidarności i porządkowaniem wartościom społeczny⁰ [J. Szczepański 1981].

Paweł Rybicki [1937] zaiysował d* uspołecznienia jako „(...) ideę pełnego wnętrznego związku jednostki i gnfP)'.*? łeeznej. W tym znaczeniu uspołecznij nie musi być i nic jest udziałem k*J” I żyjącego w zbiorowości człowieka    I

należeć do wielu ugrupowań, moźM ^ I jać działalność społeczną wroawtdyy^ I

runkach, a jednak nigdy w życiu    I

pełnej duchowej łączności z    I

nością. I tylko pewien ludzkiej to pełne uspołecznienie